भारत विरुद्ध दक्षिण आफ्रिका म्हणजेच IND vs SA Series 2025 ही मालिका क्रिकेट चाहत्यांसाठी भावनांचा रोलर-कोस्टर ठरली. कसोटी मालिकेत भारताने घरच्या मैदानावर लाजिरवाणा 0-2 पराभव पत्करला आणि चाहत्यांच्या अपेक्षांवर पाणी फिरले. 408 धावांनी झालेला दुसरा पराभव भारतीय कसोटी इतिहासातील सर्वात मोठा ठरला, ज्याने संघाच्या रणनीती, निवडी आणि मनोवृत्तीवर गंभीर प्रश्न उपस्थित केले. माजी खेळाडूंनी या पराभवावर तिखट प्रतिक्रिया दिल्या — कोच गौतम गंभीर यांच्या नेतृत्वावर टीका झाली, फलंदाजांच्या सातत्याच्या कमतरतेकडे बोट दाखवले गेले आणि “बौना” तसेच “ग्रोव्हल” सारख्या वादग्रस्त घटनांनी मालिकेला नवा रंग दिला. IND vs SA Series 2025 मध्ये भारताच्या कसोटी संकटाची छाया स्पष्ट दिसली; संघाने संयम गमावला, आत्मविश्वास हरवला आणि चाहत्यांनी पहिल्यांदाच घरच्या भूमीवर संघाच्या तांत्रिक कमतरता उघडपणे अनुभवल्या.
या पराभवानंतर वनडे मालिकेतील भारताचं पुनरागमन खरोखर चित्रपटासारखं भासलं. विशाखापट्टणमच्या निर्णायक तिसऱ्या सामन्यात भारताने ९ गडी राखून दक्षिण आफ्रिकेवर दणदणीत विजय मिळवला आणि 2-1 ने मालिकेवर शिक्कामोर्तब केलं. यशस्वी जैस्वालचं तेजस्वी शतक, कुलदीप यादवची फिरकी, प्रसिद्ध कृष्णा आणि विराट-रोहितची स्थिर कामगिरी यामुळे भारताने आपली ताकद पुन्हा दाखवून दिली. या विजयाने केवळ मालिकेचा निकाल पलटवला नाही, तर चाहत्यांच्या मनात “भारत अजूनही विजयी मानसिकता राखतो” हा विश्वास पुन्हा जागवला. कसोटीतली निराशा मागे टाकून, वनडे मालिकेतील हा दमदार प्रतिसाद भारतीय क्रिकेटच्या पुनर्जन्माची झलक ठरला.
कसोटी मालिकेतील पराभव: भारताचे 0-2 नुकसान
IND vs SA Series 2025 मधील कसोटी सामन्यांत भारताची पकड पूर्णपणे सैल वाटली. पहिल्या सामन्यात फक्त ३० धावांनी पराभव आणि दुसऱ्या कसोटीत तब्बल ४०८ धावांनी पराभव – या दोन्ही निकालांनी भारताच्या तांत्रिक तयारीवर मोठे प्रश्न निर्माण केले. फलंदाज सुरुवात चांगली करत होते पण मोठी खेळी उभी राहत नव्हती. तज्ज्ञांनी याला थेट “(कसोटी शून्य जिंकल्या–Test series whitewash 2025) (India vs South Africa Test series 2-0 loss)” असे संबोधले. दुसऱ्या कसोटीत रविंद्र जाडेजाने लढाऊ खेळी करत ५४ धावांची झुंजार प्रयत्न केला, तरीही इतर फलंदाजांची साथ न मिळाल्याने डाव उभा राहिला नाही. रणनीती, निवड धोरण आणि मैदानावरचा अंमल – या सर्व बाबी गंभीरपणे चुकल्या.
दरम्यान, नेतृत्वाबाबतही चर्चेचा भडका उडाला. प्रशिक्षक गौतम गंभीर यांच्यावर अनेक अनुभवी खेळाडूंनी अनिश्चित निवड धोरण आणि अपूर्ण तयारी याबद्दल टीका केली. याच मालिकेत मैदानाबाहेर “(‘बौना’ वाद–Bauna controversy) [Jasprit Bumrah bauna incident]” आणि “(‘ग्रोव्हल’ टिप्पणी–Grovel remark) [Shukri Conrad grovel remark]” यांनी अधिक वाद निर्माण केला आणि नैतिकतेची चर्चा [On-field sledging controversy] पुन्हा उफाळली. या सर्व गोंधळातून तज्ज्ञांचे मत स्पष्ट होते – भारताने लाल चेंडूवरील तांत्रिक कौशल्य वाढवणे, स्थिर मधल्या फळीची उभारणी करणे आणि कसोटी भविष्य [Test future of Team India] मजबूत करणे अत्यावश्यक आहे.
माजी खेळाडूंच्या कडक प्रतिक्रिया: नेतृत्व, निवड धोरण आणि संघाच्या दिशेवर मोठे प्रश्न
IND vs SA Series 2025 मधील भारताच्या कसोटी पराभवावर अनेक माजी क्रिकेटपटू आणि विश्लेषकांनी थेट आणि स्पष्ट टीका केली. विश्वचषक विजेता अनिल कुंबळे यांनी तर भारताच्या रणनीतीलाच “पूर्ण गोंधळ” असे संबोधले. त्यांनी सांगितले की “टेस्ट क्रिकेटसाठी वेगळी मनोवृत्ती हवी, आणि सतत इतके ऑलराऊंडर्स घेऊन खेळल्याने संघाची ओळखच ढासळते.” त्यांच्या मते, वारंवार टीम बदलणे आणि प्रत्येक सामन्यात नवखा खेळाडू उतरवणे यामुळे संघातील स्थिरता पूर्णपणे हरवली आहे. याच संदर्भात “(Leadership criticism–नेतृत्वावरील टीका) [Gautam Gambhir leadership criticism]” हा मुद्दाही ठळकपणे पुढे आला. माजी गोलंदाज वेंकटेश प्रसाद यांनी तर ही पद्धत “ऑलराऊंडर्सवरील अति अवलंबन” म्हणत कठोर शब्दात टीका केली. त्यांनी हा दृष्टिकोन “संघाची रचना विस्कटणे [Structural issues in Test cricket]” असेही वर्णन केले.
दुसरीकडे काही तज्ज्ञांनी संघ व्यवस्थापनाचे समर्थनही केले. दक्षिण आफ्रिकेचे जॅक्स केस क्वालिस यांनी म्हटलं की “ऑलराऊंडर्समुळे टीमचा संतुलन वाढतो, बॅटिंगला खोलपणा मिळतो आणि अधिक पर्याय तयार होतात.” माजी भारतीय खेळाडू संदीप पाटील यांनीही गौतम गंभीरच्या पाठीशी उभे राहत सांगितले की भारतासारख्या देशाचे प्रशिक्षक होणे एवढे सोपे नाही. त्यामुळे “एका व्यक्तीवर दोष टाकण्यापेक्षा निवड समितीपासून संपूर्ण प्रणालीपर्यंत चर्चा व्हायला हवी.” या मतांनंतर चर्चेत संघ निवडीवरील वाद [Team selection debate] हा मुद्दा आणखी पुढे आला.
काही जागतिक दर्जाच्या खेळाडूंनीही नाराजी व्यक्त केली. इंग्लंडचा माजी कर्णधार केविन पिटरसन म्हणाला, “भारत घरच्या मैदानावर क्वचितच हरतो… मग दोन वर्षांत एवढी घसरण का?” हे विधान भारताच्या “(Indian Test crisis–कसोटी संकट)” याकडे थेट बोट दाखवत होतं. इरफान पठाण यांनी भारतीय फलंदाजांची “शिस्त आणि तांत्रिक तयारी कमी आहे” अशी टीका केली आणि स्पिनला तोंड देणारे सक्षम फलंदाज तयार करण्याची गरज अधोरेखित केली. त्यांचे मत तज्ज्ञांच्या एका एकत्रित निष्कर्षाकडे इशारा करत होतं – भारतातील ही समस्या केवळ काही खेळाडूंच्या अपयशाची नाही, तर “(Future of Indian Test cricket–भारताची कसोटी दिशा)” या पातळीवरील खोल संरचनात्मक कमकुवतपणाचे चिन्ह आहे.
वनडे मालिकेत भारताचे पुनरागमन आणि ठळक कामगिरी
टेस्ट मालिकेतील पराभवानंतर IND vs SA Series 2025 च्या वनडे सामन्यांनी पूर्ण वेगळं चित्र दाखवलं. पहिल्या दोन सामन्यांत टॉस न जुळूनही भारतानं लढत दिली आणि अखेर तिसऱ्या निर्णायक सामन्यात कमाल केली. विशाखापट्टणममध्ये दक्षिण आफ्रिकेनं दिलेलं २७० धावांचं लक्ष्य भारतानं फक्त १ गडी गमावून सहज गाठलं आणि मालिकेत 2-1 ने विजय मिळवला. हा विजय भारतासाठी आत्मविश्वास परत मिळवण्याचा मोठा क्षण ठरला. तिसऱ्या सामन्याला चाहत्यांनी खरा टर्निंग पॉइंट म्हटलं, कारण याच दिवशी संघानं “(वनडे पुनरागमन–ODI comeback)” दाखवत कसोटी मालिकेतील निराशेला उत्तर दिलं.
या सामन्याचा हिरो ठरला युवा सलामीवीर यशस्वी जैस्वाल, ज्याने जबरदस्त शतक (११६*) ठोकत आपली क्षमता सिद्ध केली. हे त्याचे पहिलं आंतरराष्ट्रीय शतक होतं आणि तज्ज्ञांनी त्याच्या या इनिंगला “(जैस्वाल शतक–Jaiswal century)” असा परफॉर्मन्स म्हटलं. त्याच्या सोबत रोहित शर्मानं (७५) धावांची जबरदस्त सुरुवात दिली, तर विराट कोहलीनं (६५*) धावांवर शेवटपर्यंत नाबाद राहत विजय सहज केला. या तिघांनी मिळून भारताची “(वनडे चमक–ODI highlights) [IND vs SA 3rd ODI highlights]” कथा लिहिली. या सामन्यात गोलंदाजीही प्रभावी ठरली – प्रसिद्ध कृष्णा आणि अर्शदीप सिंहनं सुरुवातीला चांगली गती दिली आणि नंतर “(फिरकीचा कमाल–Spin brilliance) [Kuldeep Yadav four wickets]” दाखवत कुलदीप यादवनं ४ विकेट घेत दक्षिण आफ्रिकेचा डाव रोखला.
या संपूर्ण विजयात भारताची नियोजन, आत्मविश्वास आणि संयम दिसून आला. रोहित आणि जैस्वाल यांनी शांतपणे खेळत रनरेट नियंत्रणात ठेवला, तर कोहलीनं सामन्याला योग्य शेवट दिला. तिसऱ्या वनडेतील हा ९ गडी राखलेला विजय इतका प्रबळ होता की त्यानं मालिकेचं समीकरणच बदललं. शेवटी, भारतीय चाहत्यांना हवाच असलेला संदेश संघानं दिला – “IND vs SA test Series 2025 संपला तेव्हा टेस्टमधलं दु:ख विसरायला लावणारं वनडे पुनरागमन तयार होतं.”
तिसरी वनडे – विजयाचे सूत्र
IND vs SA Series 2025विशाखापट्टणममध्ये झालेल्या तिसऱ्या वनडे सामन्यात भारताने जबरदस्त नियंत्रण दाखवत मालिकेचा निर्णय आपल्या बाजूने खेचला. सुरुवातीला प्रसिद्ध कृष्णाने चमकदार सुरुवात करून दोन महत्त्वाच्या विकेट्स घेतल्या. त्यानंतर कुलदीप यादवने (फिरकीची जादू–Spin brilliance) [Kuldeep Yadav four wickets] मैदानावर ताबा मिळवला. डिव्हॉल्ड ब्रेविस (४८) आणि मार्को जॅन्सन (३०) यांनी काही वेळ झुंज दिली, पण कुलदीपने एकाच ओव्हरमध्ये दोघांना बाद करत प्रोटियांच्या धावसंख्येवर ब्रेक आणला. अखेर दक्षिण आफ्रिकेचा संघ २७० धावा करून बाद झाला. कुलदीपने या मालिकेत एकूण ८ विकेट्स घेतल्या आणि त्याचा 4/41 हा स्पेल सर्वात प्रभावी ठरला. भारताने हा सामना ९ गडी राखून जिंकला आणि मालिकेत 2-1 अशी बाजी मारली – ज्यामुळे (India ODI comeback–भारताचा वनडे पुनरागमन) [India 2-1 series win] अधिक ठळक झाला.
या निर्णायक सामन्यातून काही खास आकडेही समोर आले. भारताच्या सलामी जोडीने ११५ धावांची भागीदारी केली – ज्यात यशस्वी जैस्वालचे शानदार ११६ शतक* (Jaiswal century–जैस्वाल शतक) हे मुख्य आकर्षण राहिले. रोहित शर्माचे मार्गदर्शन, कोहलीची नाबाद खेळी आणि गोलंदाजांची शिस्तबद्ध कामगिरी यामुळे हा विजय “(IND vs SA 3rd ODI highlights–तिसऱ्या वनड्याचे ठळक क्षण)” म्हणून इतिहासात नोंदला गेला. प्रसिद्ध कृष्णानेही गोलंदाजी पुनरागमन [Prasidh Krishna bowling comeback] करत 4/66 अशी महत्त्वाची कामगिरी बजावली. एकंदरीत, या विजयाने भारताचा आत्मविश्वास परत आणला आणि मालिकेतलं चित्र पूर्णपणे बदलून टाकलं.
वादग्रस्त घटना आणि भाषिक टकराव
IND vs SA Series 2025 दरम्यान मैदानाबाहेरही बराच गोंधळ पाहायला मिळाला. पहिल्या कसोटीमध्ये जसप्रीत बुमराहच्या एका कमेंटमुळे वाद निर्माण झाला. स्टम्प-माईकमध्ये त्याने “बौना” हा शब्द वापरल्याचा आरोप झाला – यावरून मोठी चर्चा सुरू झाली. हे प्रकरण “(बौना वाद)” [Jasprit Bumrah bauna incident] म्हणून ओळखले जाऊ लागले. दक्षिण आफ्रिकेचे फलंदाजी समुपदेशक अशवेल प्रिन्स यांनी या प्रकरणाला जास्त हवा न देत “आम्ही कोणतीही तक्रार केली नाही” असे स्पष्ट केले, पण सोशल मिडियावर मात्र हा विषय जोरात पेटला.
दुसऱ्या कसोटीच्या पत्रकार परिषदेत दक्षिण आफ्रिकेचे कोच शुक्रमांड कोंराड यांनी “आम्हाला भारताला grovel करायचं आहे” असे विधान केले. इंग्रजीतील “grovel” या शब्दाच्या ऐतिहासिक अर्थामुळे अनेक चाहत्यांनी आणि तज्ज्ञांनी यावर नाराजी व्यक्त केली. हा मुद्दा लगेच “(Grovel remark– ‘ग्रोव्हल’ टिप्पणी)” [Shukri Conrad grovel remark] म्हणून ट्रेंड झाला. त्याचवेळी इंग्लंडचे माजी कर्णधार माइकल व्हॉघन यांनी कोलकाता टेस्टच्या पिचवर टीका करत “अशा पिचवर कसोटी खेळणं म्हणजे आव्हानाला अपमान करणं आहे” असे वक्तव्य केले – यामुळे आणखी वाद निर्माण झाला.
या सगळ्या विवादांमुळे सोशल मिडियावर चाहत्यांमध्ये गरम वातावरण निर्माण झाले. “(Player conduct issue–खेळाडू वर्तन वाद)” [On-field sledging controversy] यावर तगडी चर्चा सुरू झाली. दक्षिण आफ्रिकेचे कर्णधार टेम्बा बावुमा यांनी संतुलित भूमिका घेत “आम्ही मैदानावर आदराने खेळतो” असे म्हटले. आईसीसीने मात्र यावर कोणतीही कठोर कारवाई केली नाही. मालिकेत खेळाबरोबरच अशा घटनांनी “(Cricket ethics debate–क्रिकेट नैतिकता चर्चा)” [Cricket ethics debate] पुन्हा एकदा चर्चेत आणली आणि भारत-दक्षिण आफ्रिका मालिकेचे वातावरण काही काळ तंग झाले.
भावी दृष्टीकोन आणि पुढे काय?
IND vs SA Series 2025 या मालिकेमधून स्पष्ट झाले की भारतीय संघाला कसोटीत मोठ्या सुधारणांची गरज आहे. तज्ज्ञांचे मत आहे की भारताने लाल चेंडूवर तयारी आणि फलंदाजी सखोल करावी लागेल; निवडी धोरणात स्पष्टता आणावी, आणि फलंदाजीमध्ये सखोल यादी (डेप्थ) बनवावी लागेल. “दस्ताने यापैकी दोन्ही पराभव न विसरता रणनीती बनवावी लागेल,” अशी टीका माजी खेळाडूंनी केली आहे. बीसीसीआयने कदाचित त्वरित पावले उचलावी लागतील; अन्यथा भारतीय कसोटी क्रिकेटवर संकट कायम राहील. सर्वसामान्यपणे, दीर्घकालीन फायदा मिळवण्यासाठी संघाला संयमाने काम करावे लागेल, ज्यायोगे पुढील काळात “भारताच्या कसोटी क्रिकेटचे भविष्य उज्ज्वल ठेवण्यास मदत होईल.”
प्रमुख आकडेवारी
| सामना | भारताचे गुण | दक्षिण आफ्रिकेचे गुण | निकाल |
| 1ला कसोटी (कोलकाता) | 189 व 93 | 159 व 153 | SA विजयी – 30 धावांनी |
| 2रा कसोटी (गुवाहाटी) | 201 व 140 | 489 व 260/5 (डिक्लेयर्ड) | SA विजयी – 408 धावांनी |
| 1ला ODI (रांची) | 349/8 (50 ओव्हर्स) | 332/10 (49.2 ओव्हर्स) | भारत विजयी – 17 धावांनी |
| 2रा ODI (रायपूर) | 358/5 (50 ओव्हर्स) | 362/6 (49.2 ओव्हर्स) | SA विजयी – 4 गाडी राखून |
| 3रा ODI (विशाखापट्टणम) | 271/1 (39.5 ओव्हर्स) | 270/10 (48.1 ओव्हर्स) | भारत विजयी – 9 बादांनी |
प्रमुख कामगिरी
भारताने कसोटी मालिकेत सलग अनुभवलेल्या तोट्यानंतर वनडे मालिकेत जबरदस्त कामगिरी करून सामना पलटविला. यातील महत्वाच्या खेळाडू म्हणून यशस्वी जैस्वाल (११६* धावा), रोहित शर्मा (७५), विराट कोहली (६५*) यांची अर्धशतके आणि कुलदीप यादव (4/41) – ४ विकेट्स अशी कामगिरी महत्त्वाची ठरली. रविंद्र जाडेजाने कसोटी मालिकेत ५४ धावांचा तगडा सामना दिला. माजी खेळाडूंनी या प्रदर्शनांच्या पार्श्वभूमीवर सुधारणा सुचवल्या आहेत, ज्यात फलंदाजीच्या तंत्रासोबत संघ संरचनेत बदल करण्याचा समावेश आहे.
ट्विट आणि प्रतिक्रिया: मालिकेच्या काळात सोशल मिडियावरही भरपूर चर्चा झाली. क्रीडा पत्रकार सुनील गावस्कर यांनी हास्यपूर्ण टिप्पणी करत “बॅटिंगचं कोचिंग कोणी करायला येत नाही, तर टॉसचं कोचिंग कोण करेल?” असा प्रश्न उपस्थित केला. तर माजी ऑलराऊंडर इरफान पठाण यांनी मालिकेतील भारताच्या झालेल्या कसोटी प्रदर्शनावर “हे खरोखर अपमानकारक आहे, घरच्या मैदानावर सामना गमावणं चक्रवाढ आहे” असं म्हटलं. दक्षिण आफ्रिका कसोटी विजेत्या संघातील एबी डीव्हिलियर्सने भारताच्या कसोटी पराभवासोबतच “या संघात भरपूर प्रतिभा आहे, पॅनिक करण्याची गरज नाही” अशी शुभेच्छा दिली. या प्रतिक्रिया “IND vs SA Series 2025” विषयी झालेल्या वादविवादांचे उदाहरण आहेत आणि भारतीय क्रिकेटच्या भावी वाटचालीवर लक्ष केंद्रित करतात.
आता पुढे काय?
भारताचे पुढील कसोटी सामने या मालिकेतून मिळालेल्या धडा लक्षात घेऊन खेळाडूंची निवड, गोलंदाजीची तयारी आणि युवा फलंदाजांची बांधणी करण्याकडे लक्ष देण्याची गरज आहे. राष्ट्रीय संघ व्यवस्थापनाने लवकरात लवकर संघाच्या त्रुटींचे निराकरण केले पाहिजे, तर चाहत्यांनी संयम बाळगला पाहिजे. सध्याच्या संकटातून बाहेर पडण्यासाठी टीम इंडियाचा कसोटी भविष्यवादी मार्गनिर्देश आखण्याची गरज उभी राहिली आहे.
