Maharashtra Local Body Elections: महाराष्ट्रातील निवडणुकांत हिंसाचार, चकमकी आणि लाठीमाराचे सावट – स्थानिक राजकारण तापले, मतदारही दहशतीत; वाचा यावरील सव‍िस्तर अढावा

महाराष्ट्रात सध्या Maharashtra Local Body Elections (महाराष्ट्र स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणुका) ची जोरात चर्चा आहे. २ डिसेंबर २०२५ रोजी राज्यातील २६४ नगर परिषद आणि नगर पंचायतींसाठी मतदान झाले. या निवडणुकीत एक कोटीहून अधिक मतदार सहभागी होण्यास पात्र होते. मात्र हा लोकशाही उत्सव आनंदापेक्षा तणावाने व्यापलेला दिसला. प्रचारापासून मतदानाच्या दिवसापर्यंत राज्यभरात ठिकठिकाणी हिंसाचार (Maharashtra election violence), जोरदार चकमकी, दगडफेक आणि पोलिसांचा लाठीचार्ज (lathi-charge in Maharashtra elections) अशा घटना घडत राहिल्या. स्थानिक पातळीवरचे राजकारण इतके तापले की अनेक भागांत वातावरण तंग झाले असून सामान्य मतदारही घाबरलेले दिसत आहेत. या हिंसाचारामुळे आणि गैरप्रकारांमुळे निवडणुकीची स्वच्छ प्रतिमा मलिन झाली आहे.

या Maharashtra Local Body Elections मध्ये विशेष बाब म्हणजे सत्ताधारी पक्षांचेच कार्यकर्ते परस्परांसोबत भिडले. ज्यांनी एकत्र आघाडी (युती) केली आहे तेही अनेक ठिकाणी प्रतिस्पर्धी बनले. परिणामी, राजकीय पक्षांच्या कार्यकर्त्यांत हाणामारी (political parties fight Maharashtra) आणि संघर्षाच्या सतत बातम्या येत राहिल्या. काही ठिकाणी आचारसंहितेचा भंग करून पैसे वाटप, बोगस मतदानाचे प्रयत्न आणि मतदारांना धमकावणे अशा घटना समोर आल्या. यामुळे मतदानाच्या दिवशी मोठा हिंसाचार (election day violence) होईल की काय, अशी भीती निर्माण झाली होती. पुढे प्रत्यक्ष मतदानादिवशीही अनेक ठिकाणी राडे झाले, पोलिसांना मध्यस्थी करावी लागली. एकंदर परिस्थिती पाहता महाराष्ट्रातील या स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणुका लोकशाहीपेक्षा हिंसाचाराचे मैदान (civic poll violence) बनू लागल्या आहेत. पुढे या घटनाक्रमाचा सविस्तर आढावा पाहूया.

निवडणुकीची घोषणा आणि वेळापत्रक

महाराष्ट्र राज्य निवडणूक आयोगाने (Maharashtra SEC announcement – महाराष्ट्र राज्य निवडणूक आयोगाची घोषणा) ४ नोव्हेंबर २०२५ रोजी स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीची तारीख जाहीर केली. त्या दिवशी २४६ नगर परिषद आणि ४२ नगर पंचायतींसाठी २ डिसेंबरला मतदान होणार असल्याचे घोषित झाले आणि तत्काळ आचारसंहिता (Model Code of Conduct) लागू करण्यात आली. हे वेळापत्रक जाहीर होताच राज्यातील राजकीय हालचालींना वेग आला.

पुढील काही महत्त्वाच्या तारखा आणि घटना खालील तक्त्यात दिल्या आहेत:

दिनांक/कालावधी	घटना आणि घडामोडी
४ नोव्हेंबर २०२५	राज्य निवडणूक आयोगाची निवडणुकांची घोषणा; २ डिसेंबर रोजी मतदान निश्चित. आचारसंहिता त्वरित लागू.
उशीरा नोव्हेंबर २०२५	प्रचार जोरात सुरु झाला तसा सत्ताधारी आघाडीतील अंतर्गत मतभेद उफाळले. कोकणातील काही ठिकाणी भाजप आणि शिंदे गटाच्या शिवसेनेचे उमेदवार एकमेकांसमोर उभे राहिले. कोकणात शिवसेना आमदार निलेश राणे यांनी मालवण येथे भाजपने मतदारांना लाच देण्यासाठी रोख रक्कम वापरल्याचा स्टिंग ऑपरेशनद्वारे आरोप केला. या आरोपाने भाजप-शिवसेना युतीत तणाव वाढला.
२८–३० नोव्हेंबर २०२५	ठाणे जिल्ह्यात बदलापूर येथे पैशांचे आमिष देऊन मते खरेदी (cash for votes Maharashtra) केल्याच्या आरोपाने वातावरण तापले. बदलापूर नगरपरिषदेच्या प्रभाग क्र. १ मध्ये शिंदे गट शिवसेनेचे उमेदवार तुकाराम म्हात्रे यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या (अजित पवार गट) प्रतिस्पर्धी प्रभाकर पाटील यांच्यावर मतदानापूर्वी पैसे वाटल्याचा आरोप केला (election model code violation). शिवसेनेच्या कार्यकर्त्यांनी काही महिलांना रोख भरलेले पाकीटे देताना रंगेहाथ पकडल्याचा दावा केला. प्रत्येकी सुमारे ₹३,००० रक्कमेची पाकिटे मतदारांना वाटली जात असल्याचे समोर आले. या प्रकरणामुळे दोन पक्षांत गरमा गरम वादावादी झाली आणि पोलिस व निवडणूक निरीक्षकांना हस्तक्षेप करावा लागला.
१ डिसेंबर २०२५	मतदानाच्या आदल्या दिवशीच अकोट (अकोला जिल्हा) येथे धक्कादायक हल्ला घडला. ऑल इंडिया मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीन (AIMIM) पक्षाच्या एका महिला उमेदवाराच्या पतीवर पहाटे अज्ञात व्यक्तींनी प्राणघातक हल्ला केला. त्यांच्या डोक्यावर गंभीर दुखापत झाली आणि त्यांना रुग्णालयात दाखल करण्यात आले. या घटनेमुळे परिसरात भीतीचे वातावरण पसरले. AIMIM पक्षाने हा राजकीय सूडाचा हल्ला असल्याचा आरोप केला. हा अकोटमधील निवडणूक हिंसाचार (Akot election violence) मतदारांना इशारा देण्यासाठीचा प्रयत्न असल्याची चर्चा आहे.

उपरोक्त घटनाक्रमावर नजर टाकल्यास स्पष्ट होते की प्रचार काळातच वातावरण अस्वस्थ बनले होते. विशेषतः Maharashtra Local Body Elections मध्ये सत्ताधारी भाजप-शिवसेना (शिंदे गट) आणि राष्ट्रवादी (अजित पवार गट) यांच्यात जागावाटपावरून विसंवाद उफाळून आला. कोकणातील मालवणसारख्या ठिकाणी तर सरळ सरळ मित्रपक्षांमध्येच आरोप-प्रत्यारोप आणि पोलिस केसपर्यंत प्रकरण गेले. बदलापूरमध्ये मतांसाठी रोख रक्कम वाटप प्रकरण (Maharashtra clashes news) समोर आल्यानंतर राज्य निवडणूक आयोगालाही सजग व्हावे लागले. आयोगाने अशा तक्रारींची चौकशी सुरू केली असून आचारसंहितेचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कारवाईचे आश्वासन दिले.

प्रचारादरम्यान तणाव आणि आरोप

प्रचाराच्या शेवटच्या टप्प्यात राज्यातील वातावरण अधिकच तापले. Maharashtra local body elections हा केवळ स्थानिक विकासाचा मुद्दा राहिला नाही, तर राजकीय प्रतिष्ठेची लढत बनली. सत्ताधारी महायुती (भाजप-शिंदे गट-राष्ट्रवादी अजित गट) यांचे अनेक ठिकाणी “मैत्रीपूर्ण स्पर्धा” म्हणून वर्णन केले गेले, पण प्रत्यक्षात ती कटु स्पर्धा होती. कोकणातील मालवण येथे शिवसेना आमदार नितेश राणे (जो स्वतः भाजप नेते नारायण राणे यांचा पुत्र आहे) यांनी भाजप कार्यकर्त्यांच्या घरी लाखो रुपयांची रोकड सापडल्याचा व्हिडिओ उघड केला. या आरोपामुळे सत्ताधाऱ्यांमध्ये खळबळ माजली. भाजप प्रदेशाध्यक्ष रवींद्र चव्हाण यांनी आरोप फेटाळून लावत “२ डिसेंबरनंतर उत्तर देऊ” अशी प्रतिक्रिया दिली. या प्रकरणामुळे महायुतीतील अविश्वास स्पष्ट झाला.

दुसरीकडे, बदलापूरमध्ये शिवसेना (शिंदे) आणि राष्ट्रवादी (अजित) आमनेसामने आले. शिंदे गटाचे उमेदवार तुकाराम म्हात्रे यांनी थेट विरोधी उमेदवारावर मतदार खरेदीचा आरोप केला (Maharashtra election updates) आणि सबळ पुराव्यासहित तक्रार दाखल केली. या आरोपांमुळे दोन्ही गटांचे कार्यकर्ते एकमेकांशी भिडले. पोलिसांनी वेळीच हस्तक्षेप करून वाद शांत केला, अन्यथा मोठा अप्रीय प्रकार घडला असता. पैशांच्या वापरामुळे स्थानिक निवडणुकीत आचारसंहिता भंग (election model code violation) व गैरप्रकारांच्या तक्रारी वाढीस लागल्या. राज्य निवडणूक आयुक्तांनी सर्व जिल्हाधिकाऱ्यांना कडक पावले उचलण्याचे निर्देश दिले आहेत.

प्रचारादरम्यान विरोधकांनीही सत्ताधाऱ्यांवर टीका करताना आरोप केले की सत्ताधारी पक्ष प्रशासनाचा गैरवापर करून मतदारांना धाकदपटशा दाखवत आहेत. काही ठिकाणी विरोधी पक्ष व सत्ताधारी स्थानिक नेत्यांनी एकत्र येऊन अपक्षांना पाठिंबा देण्याचे चित्र दिसले – ज्यामुळे मित्रपक्षांत अधिक संशयाचे वातावरण निर्माण झाले. अशा राजकीय तणावाच्या परिस्थितीत (election tension Maharashtra) मतदानाच्या दिवशी काही तरी गंभीर घटना घडू शकते अशी धास्ती अनेकांनी व्यक्त केली. आणि दुर्दैवाने पुढे प्रत्यक्ष मतदानाच्या दिवशी हिंसाचाराच्या बातम्या खऱ्या ठरल्या.

मतदानाच्या पूर्वसंध्येला हिंसक घटना

१ डिसेंबर रोजी, मतदानाच्या आदल्या दिवशी, अकोट शहरात घडलेल्या हल्ल्याने सर्वांचे लक्ष वेधून घेतले. AIMIM पक्षाची उमेदवार उज्ज्वला तेलगोटे यांचे पती राजेश तेलगोटे यांच्यावर पहाटेच्या सुमारास ४-५ अज्ञात हल्लेखोरांनी लोखंडी रॉडने प्राणघातक हल्ला केला. कालवडी रोडलगत रामनारायण फार्मजवळ ही घटना घडली. तेलगोटे यांच्या डोक्याला गंभीर इजा झाली आणि त्यांना अक्षरशः रक्ताच्या थारोळ्यात रुग्णालयात दाखल करण्यात आले. हा हल्ला राजकीय सूडबुद्धीने प्रेरित असल्याचा दावा AIMIM पक्षाने केला आहे. निवडणुकीच्या तोंडावर प्रतिस्पर्धी उमेदवाराच्या कुटुंबीयावर हल्ला झाल्याने परिसरातील मतदारांमध्ये दहशत पसरली (voter attack case Maharashtra). अनेकांनी मतदानाच्या दिवशी सुरक्षिततेबाबत चिंता व्यक्त केली. स्थानिक पोलिसांनी गुन्हा दाखल करून तपास सुरू केला असला तरी हल्लेखोरांचे सुराग लगेच लागले नाहीत.

अकोटप्रमाणेच इतर काही ठिकाणीही सूक्ष्म स्वरूपात डरकाळ्या फोडण्याचे प्रकार घडल्याच्या तक्रारी आहेत. उदाहरणार्थ, काही भागात मतदारांना मतदानाच्या आधी धमकीभरे फोन कॉल आल्याचे समोर आले. कोठेतरी उमेदवारांच्या प्रचारकांना मारहाण झाल्याच्या चर्चा झाल्या. या घटना प्रत्यक्ष पोलिस तक्रारींमध्ये कमी आल्या असल्या तरी महाराष्ट्रातील निवडणूक वातावरणात तणाव (Maharashtra election updates) निर्माण करण्यास पुरेशा होत्या. अकोटची घटना मात्र थेट शारीरिक हिंसाचाराची पराकाष्टा होती. त्यामुळे राज्यभरातील प्रशासनाने मतदानाच्या दिवशी कडक सुरक्षा तैनात करण्याचे आदेश दिले.

मतदानदिवशीच्या चकमकी आणि गैरप्रकार

२ डिसेंबर २०२५ रोजी मतदान सुरू होताच काही तासांतच राज्याच्या विविध भागांतून संघर्ष आणि गडबडीच्या घटना समोर येऊ लागल्या. सकाळपासूनच काही ठिकाणी कार्यकर्त्यांमध्ये बाचाबाची तर काही ठिकाणी हाणामारीच्या बातम्या आल्या.

पुढील तक्त्यात मतदानदिवशी घडलेल्या प्रमुख हिंसक घटना आणि गैरप्रकारांची यादी दिली आहे:

घटना घडलेले ठिकाण (जिल्हा)	घटनााचे स्वरूप
महाड (रायगड)	शिवसेना (शिंदे) मंत्री भरत गोगावले यांचे पुत्र विकास आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसचे (शरद गट) सुशांत जबरे यांच्या समर्थकांत जोरदार भिडंत. नवेनगर भागात दोन्ही गटात हाणामारी झाली, इतकेच नव्हे तर एका व्यक्तीने बंदूक काढून धमकावल्याचे आढळले. यामुळे पोलिसांना हस्तक्षेप करून परिस्थिती नियंत्रणात आणावी लागली.
गेवराई (बीड)	भाजपा नेत्याच्या घराजवळ कार्यकर्त्यांमध्ये दगडफेक व तोडफोड झाली. गाड्यांच्या काचा फोडण्यात आल्या. जमाव आक्रमक झाल्याने पोलिसांनी परिस्थिती आवरताना हलका लाठीचार्ज (Maharashtra police action) केला. या लाठीमारामुळे जमाव पांगवण्यात यश आले व पुढील अनर्थ टळला.
मुक्ताईनगर (जळगाव)	दोन राजकीय गट आमनेसामने आल्याने तणाव. कार्यकर्त्यांच्या किरकोळ मारामारीची घटना पोलिसांनी तत्काळ थांबवली.
भोर (पुणे)	स्थानिक निवडणुकीत उमेदवारांच्या समर्थकांमध्ये वादावादीतून हातघाई. तणाव वाढू नये म्हणून पोलिस बंदोबस्त वाढवला गेला.
म्हसवड (सातारा)	छोट्या कारणावरून दोन गटांत धक्काबुक्कीची घटना. पोलिसांनी हस्तक्षेप करून प्रसंग नियंत्रणात आणला.
जत (सांगली)	येथे तर भाजप कार्यकर्ते आणि पोलिस यांच्यातच वाद झाला. एका गटाने गैरप्रकाराची तक्रार करत कर्मचाऱ्यांना धक्काबुक्की केली, ज्यावरून तणाव निर्माण झाला. अखेर पोलिसांनी आपल्या सहकाऱ्यांचे बचाव करत जमावाला शांत केले.
हिंगोली	येथील मतदान केंद्रावर शिवसेना आमदार संतोष बांगड यांनी मतदान कक्षात प्रवेश करून एका मतदार महिलेशी चर्चा केल्याचा व्हिडिओ व्हायरल झाला. हा थेट निवडणूक आचारसंहिता भंग (election model code violation) असल्याचा आरोप झाल्यावर संबंधित आमदारावर गुन्हा दाखल झाला. या प्रकारामुळे विरोधकांनी निवडणूक प्रक्रियेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले.
बुलढाणा	सकाळी मतदान सुरू होताच बोगस मतदार पकडल्याची घटना. स्थानिक काँग्रेस कार्यकर्त्यांनी दोन संशयित बनावट मतदारांना अडवून पोलिसांच्या ताब्यात दिले. तसेच शहरात बाहेरगावाहून लोक आणून मतदान करण्याचा प्रयत्न होत असल्याचा आरोप काँग्रेसने केला. या जिल्ह्यातील वातावरण खूप तणावपूर्ण राहिले.
डहाणू (ठाणे)	शिवसेना बनाम राष्ट्रवादी कार्यकर्त्यांमध्ये किरकोळ हाणामारीची घटना नोंदवली गेली. लगेचच पोलिसांनी हस्तक्षेप करून दोन्ही पक्षांच्या कार्यकर्त्यांना दूर केले.
शहादा (नंदुरबार)	मतदान केंद्राबाहेर दोन गटांत तुंबळ वादावादीची घटना. पोलिसांनी प्रसंगावधान राखून धुमश्चक्री रोखली.
गडचांदूर (चंद्रपूर)	एका संतप्त मतदाराने थेट ईव्हीएम मशीन फोडून टाकली अशी घटना घडली. त्यानंतर त्या केंद्रावर काही काळ मतदान स्थगित करून नवीन मशीन लावण्यात आले.
येवला (नाशिक)	येथे स्थानिकांनी शिंदे गटाच्या शिवसेनेचा एक कार्यकर्ता मतदारांना पैसे वाटताना रंगेहाथ पकडला आणि त्या व्यक्तीस पोलिसांच्या ताब्यात दिले. हा मतदानापूर्व लाच प्रकरण (cash for votes Maharashtra) सर्वांच्या निदर्शनास आणून देण्यात स्थानिकांनी तत्परता दाखवली.

वरील घटनांव्यतिरिक्तही इतर अनेक ठिकाणी लहान-मोठे वाद आणि गैरप्रकार घडले. काही ठिकाणी ईव्हीएम मशीन बिघाडल्याने गोंधळ उडाला, तर कुठे रांगा लागल्याने वाद झाले. एकूणच, महाराष्ट्रातील स्थानिक निवडणुकीचा पहिला टप्पा हिंसाचाराने ग्रासलेला (Maharashtra election violence) पाहायला मिळाला. राज्य निवडणूक आयोगाने निवडणूक प्रक्रियेवर परिणाम होईल अशा घटना थांबवण्यासाठी पोलिस आणि प्रशासनाला सक्त निर्देश दिले होते. परिणामी अनेक ठिकाणी पोलिसांनी तत्पर कारवाई करून परिस्थिती नियंत्रणात ठेवली, कधी लाठीमार करावा लागला (Maharashtra police action) तर कधी अतिरिक्त बंदोबस्त तैनात करावा लागला. मतदान संध्याकाळपर्यंत सुरू राहिले, आणि बहुतांश ठिकाणी मोठी अनुचित घटना घडू न देता मतदान पूर्ण झाले, हेही तितकेच खरे.

मतदानाची वेळ संपल्यानंतर देखील काही ठिकाणी तणाव कायम होता. परंतु अखेरीस राज्यभर सरासरी ६७.६३% मतदारांनी मतदान केले (Maharashtra election updates) असल्याची अधिकृत माहिती पुढे आली. मतदारांनी हिंसक वातावरणातही मोठ्या प्रमाणात हक्क बजावला. हे टक्केवारीचे आकडे दर्शवतात की स्थानिक पातळीवरचे लोकशाही संस्थांच्या निवडणुकांप्रती जनतेत उत्साह आहे, जरी वातावरण हादरवणारे असले तरी.

निकाल पुढे ढकलले आणि फेरमतदान

मतदान झाल्यानंतर लगेच निकाल लागण्याची अपेक्षा होती. मात्र या Maharashtra Local Body Elections संबंधित एक अनपेक्षित घटना घडली. बॉम्बे उच्च न्यायालयाने २ डिसेंबरच्या पहिल्या टप्प्यातील निकाल लगेच जाहीर करू नका असा आदेश दिला. कारण २० डिसेंबरला होणाऱ्या दुसऱ्या टप्प्यावर परिणाम होऊ नये, असा न्यायालयाचा तर्क होता. त्यामुळे राज्य निवडणूक आयोगाने पहिल्या टप्प्यातील मतमोजणी ३ डिसेंबरऐवजी २१ डिसेंबर रोजी दुसऱ्या टप्प्याच्या मतमोजणीसोबत घेण्याचे ठरवले. याशिवाय काही ठिकाणी निवडणूक प्रक्रियेतच गुंतागुंत झाल्याने थेट मतदानच पुढे ढकलावे लागले.

राज्यात सुमारे २४ स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका पूर्णपणे पुढे ढकलण्यात आल्या, तर ७६ नगर परिषद/नगरपंचायतींतील १५४ प्रभागांचे मतदान २० डिसेंबर २०२५ रोजी घेण्यात येणार आहे. बारामती, अंबरनाथ, फलटण यांसारख्या महत्वाच्या ठिकाणांचे समावेश या पुढे ढकलण्यात झालेल्या निवडणुकांमध्ये आहे. काही ठिकाणी अध्यक्षपदाच्या उमेदवारीवरून न्यायालयात खटले सुरू असल्याने मतदान रोखावे लागले. उदाहरणार्थ, बारामतीत दोन उमेदवारांच्या नामनिर्देशनाबाबत स्थानिक न्यायालयात वाद प्रलंबित होता. अंबरनाथमध्ये भाजप आणि शिवसेना नेत्यांमध्ये झालेल्या मारामारीचे प्रकरण न्यायालयात गेल्याने निवडणूक लांबणीवर पडली. अनेक ठिकाणी उमेदवारांच्या नामांकनावर हरकती दाखल झाल्या होत्या आणि २५ नोव्हेंबरपर्यंत निकाल न लागल्यास त्या ठिकाणचे मतदान पुढे ढकलील, असा निर्णय आयोगाने घेतला होता. अखेर तसेच झाले आणि संबंधित प्रभागांत २० डिसेंबरला फेरमतदान ठेवले गेले.

निवडणूक आयोगाच्या या निर्णयांवर सर्व पक्षांनी टीका केली. सर्वपक्षीय नेत्यांनी आयोगाचा निषेध (Maharashtra clashes news) व्यक्त करत हे निर्णय गैरसमजातून घेतल्याचा आरोप केला. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनीही हे निर्णय कायद्यास धरून नसून उमेदवारांच्या परिश्रमांवर पाणी फेरणारे आहेत असे म्हटले. भाजप प्रदेशाध्यक्षांनी तर निवडणूक आयोगाला निर्णय बदलण्यासाठी निवेदन दिले. विरोधी पक्षनेते आणि इतर पक्षांचे नेते देखील या पुढे ढकलण्यामुळे जनतेलाही दोनदा मतदानाचा त्रास सहन करावा लागेल, असे म्हणत आहेत. आयोगाने मात्र हे निर्णय कायदेशीर कारणांमुळे अपरिहार्य होते असे स्पष्टीकरण दिले आहे. काही ठिकाणी उमेदवार बिनविरोध निवडले गेल्यामुळेही थेट मतदान टळले. उदा. धुळे जिल्ह्यात डोंडाईचा-वॉरवडे नगरपरिषदेत सर्व उमेदवार बिनविरोध निवडले गेल्याने तेथे मतदान घेण्याची गरज भासली नाही.

आता २० डिसेंबरला उर्वरित ठिकाणचे मतदान होईल आणि २१ डिसेंबर २०२५ रोजी सर्व निकाल जाहीर करण्यात येतील (Maharashtra election results 2025). पहिल्या टप्प्यातील तब्बल २६४ पैकी २६३ ठिकाणचे निकाल आणि उर्वरित २४ ठिकाणचे निकाल एकाच दिवशी जाहीर होणार आहेत. त्यामुळे राज्यभराचे लक्ष त्या दिवशी लागून राहणार आहे. स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे हजारो विजेते कोण ठरतात हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरेल.

वाढत्या हिंसाचाराचे विश्लेषण आणि निष्कर्ष

महाराष्ट्रातील या स्थानिक निवडणुकांत उफाळलेल्या हिंसाचाराकडे केवळ व्यक्तिगत घटना म्हणून पाहता येणार नाही. या वाढत्या संघर्षामागे राजकीय संस्कृतीत झालेले बदल आणि तणावाचे पडसाद आहेत (Maharashtra election violence). पूर्वी स्थानिक पातळीवरील निवडणुका शांततेत पार पडायच्या, पण आता राज्यपातळीवरील सत्तासमीकरणांचा थेट परिणाम खालच्या पातळीवर दिसू लागला आहे. सत्ताधारी पक्षांचेच कार्यकर्ते जेव्हा एकमेकांवर हल्ले करत आहेत, तेव्हा तो आघाडीतल्या ताणाचा परिणाम (political fight in Maharashtra) मानावा लागेल. भाजप-शिवसेना-राष्ट्रवादी या महायुतीतील अंतर्गत स्पर्धा अनेक ठिकाणी उघड झाली – ज्याचे पर्यवसान हिंसक चकमकींत झाले. यावरून स्पष्ट होते की सत्ता वाटपात आणि स्थानिक वर्चस्वात मतभेद आहेत. “मैत्रीपूर्ण लढती” नावाखाली प्रत्यक्षात कटुता वाढत चालली आहे. खुद्द उपमुख्यमंत्री अजित पवार यांनीदेखील कार्यकर्त्यांना हिंसाचार टाळण्याचे आवाहन करताना आघाडीधर्म पाळावा अशी विनंती केली. यावरून परिस्थिती किती गंभीर होती हे दिसते.

हिंसेच्या घटनांवर नजर टाकल्यास दिसते की, लोकशाही प्रक्रियेत पैसा, शक्ती आणि भीती (cash for votes Maharashtra) या तीन गोष्टी प्रमुख बनत आहेत. बदलापूर आणि मालवण प्रकरणात पैशांनी मतदार प्रभावित करण्याचा प्रयत्न झाला, ज्यावरूनच वादाला तोंड फुटले. अशा पैसे–वाटप प्रकरणांमुळे उद्भवलेल्या चकमकी (Badlapur clash news) हे दर्शवतात की आता प्रचारातील भ्रष्ट मार्गांचा थेट परिणाम हिंसेत होत आहे. ज्याला पैसे मिळाले नाहीत असे मतदार किंवा प्रतिस्पर्धी गट मग रागाने भिडतात, अशाने निवडणूक प्रक्रियेची शुद्धता धोक्यात येते. यंदा तर सत्ताधारी पक्षांवरच एकमेकांना पैसे वाटपाचे आरोप झाले हे विशेष लक्षात घेण्यासारखे आहे.

मतदारांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण होणे (voter attack case Maharashtra) ही लोकशाहीसाठी अत्यंत चिंतेची बाब आहे. अकोटसारख्या हल्ल्याने सर्वसामान्य मतदार दहलून जातो. “मतदान करायला जावे की नाही?” अशी द्विधा मनःस्थिती तयार होणे म्हणजे निवडणूक प्रक्रियेचे अपयश होय. जर लोकांकडून मुक्तपणे मताधिकार बजावला जाणार नसेल, तर निवडणुकीचा हेतूच पुरा होत नाही. महाराष्ट्रातील या स्थानिक निवडणुकीत काही अंशी असे वातावरण दिसले. काही भागांत अपेक्षेपेक्षा कमी मतदान झाले असल्याचेही बोलले जाते, ज्यामागे हिंसाचाराची भीती कारणीभूत ठरली असावी.

पोलिस आणि प्रशासनाची भूमिका या वेळी मिश्र प्रतिसादासह पाहायला मिळाली. बऱ्याच ठिकाणी पोलिसांनी योग्य वेळी हस्तक्षेप करून मतदान केंद्रावरील झटापटी थांबवल्या, लाठीचार्ज करून जमाव पांगवला, आरोपप्रत्यारोपांच्या तक्रारी तत्काळ हाताळल्या. परंतु काही ठिकाणी सुरुवातीला दुर्लक्ष झाल्याने घटनांना ऊत आला असेही दिसून आले. येवला येथे नागरिकांनी स्वतः एकाला पकडून पोलिसांच्या ताब्यात द्यावे लागले, म्हणजे निवडणूक काळात प्रशासनाची वक्रदृष्टीही दिसली. मुख्यमंत्री फडणवीस यांनीही सर्व पक्षांच्या उमेदवारांना शिस्त पाळण्याचे आवाहन करतानाच प्रशासनाने अधिक सतर्क राहण्याची गरज व्यक्त केली होती.

आगामी काळात २० डिसेंबरचा दुसरा टप्पा आणि त्यानंतर येणारे निकाल हे ठरवतील की या संघर्षातून कोण विजयी होतात. परंतु Maharashtra Local Body Elections मधील हा हिंसाचार व तणाव ही लोकशाहीसाठी चेतावणी आहे. राज्यातील राजकीय पक्षांनी यातून बोध घेऊन आपापल्या कार्यकर्त्यांना आवर घालण्याची गरज आहे. स्थानिक स्तरावर नागरिकांच्या मूलभूत समस्या सोडवण्यासाठी होणाऱ्या निवडणुकांमध्ये अशी रक्तरंजित राजकारणाची झलक दिसणे दुर्दैवी आहे. जर पैसोंचे आमिष, सत्तेची हव्यास आणि भीतीचे राजकारण थांबवले नाही, तर पुढील काळातही अशाच घटना घडत राहण्याची भीती आहे.

महाराष्ट्रातील लोकशाहीचा तणावग्रस्त चेहरा

Maharashtra Elcetion 2025: महाराष्ट्रातील स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणुकांचा हा प्रथम टप्पा एकूण सहभाग आणि उत्साहाच्या दृष्टीने यशस्वी झाला असला, तरी तो हिंसाचाराने कलंकित झाला हे नक्की. Maharashtra local body elections मध्ये आलेली ही हिंसेची लाट स्थानिक लोकशाहीसाठी धोक्याची घंटा मानावी लागेल. आता निवडणूक प्रक्रियेतील दोष सुधारणे, सर्व पक्षांनी शांतता राखणे आणि मतदारांचा विश्वास पुन्हा जिंकणे हे महत्त्वाचे आहे. आगामी निकाल आणि पुढील टप्प्यातील निवडणुका शांततेत पार पडाव्यात, हीच सर्वसामान्य मतदारांची अपेक्षा आहे. स्थानिक पातळीवरील सुजाण नागरिकांनीही पुढे येऊन लोकशाही प्रक्रियेला बळकट करावे (Maharashtra election results 2025), हिंसाचाराला नकार द्यावा आणि निवडणुकांना खऱ्या अर्थाने उत्सव बनवावा, असे आवाहन समाजातील जाणकार करत आहेत. महाराष्ट्रातील हे चित्र बदलणे आपल्या सर्वांच्या हिताचे आहे.