Laxminarayan Chiwda : पुण्याच्या खाद्यसंस्कृतीमध्ये ‘लक्ष्मी नारायण चिवडा’ ला खास आणि महत्त्वाचे स्थान आहे. हा केवळ एक चिवडा नसून, ही पुणेकरांसाठी पिढ्यानपिढ्या जतन केलेली एक विशेष चव आहे. 70 वर्षांपूर्वी एका साध्या हातगाडीवर सुरू झालेला हा ब्रँड (Brand) आज पुणे शहराची ओळख बनला आहे. या यशामागे लक्ष्मी नारायण गणेशमल दाता यांची असामान्य कथा आहे.
प्रवास आणि चवीचा विकास
ब्रँडचे संस्थापक लक्ष्मी नारायण दाता यांची कथा स्वातंत्र्यापूर्वीची आहे. ते हरियाणातील रेवाडी रेल्वे स्टेशनवर स्नॅक्स विकायचे. एका घटनेत त्यांनी ब्रिटिश अधिकाऱ्याला मारहाण केल्यानंतर, त्यांना तेथून पळून जावे लागले. या घाईगर्दीतील प्रवासात त्यांनी काबुल, कोलकाता, दिल्ली अशा अनेक शहरांमध्ये भटकंती केली आणि प्रत्येक ठिकाणच्या पाककृती आणि चवी आत्मसात केल्या.
या प्रवासात त्यांनी मसाल्याचे आणि पदार्थांचे प्रादेशिक बदल बारकाईने समजून घेतले. त्यांनी आईस्क्रीम आणि नमकीन विकायला सुरुवात केली, परंतु त्यांचा प्रसिद्ध पोहा चिवडा स्थानिक लोकांमध्ये लवकरच लोकप्रिय झाला.
दूरदृष्टी आणि नोंदणी
लक्ष्मी नारायण डेटा यांच्या दूरदृष्टीमुळे 1940 च्या दशकाच्या सुरुवातीस हा व्यवसाय वाढत गेला. त्यांनी 1945 मध्ये नोंदणीकृत ट्रेडमार्क (Trademark) म्हणून अधिकृत केले. हा ट्रेडमार्क केवळ नावाची सुरक्षितता सुनिश्चित करत नव्हता, तर स्थानिक स्नॅक ब्रँडला अधिकृत स्वरूप देण्याच्या सुरुवातीच्या प्रयत्नांपैकी एक होता.
त्यांच्या कार्यकाळानंतर त्यांचे पुत्र बाबूलालजी दाता यांनी व्यवसायाची जबाबदारी घेतली आणि तो एका पूर्ण वाढलेल्या व्यवसायात रूपांतरित केला. त्यांनी लक्ष्मी नारायण चिवड्याला पुणे शहराचे समानार्थी बनवण्यावर लक्ष केंद्रित केले.
दोन ब्रँड्समध्ये वारसा कायम
आज हा व्यवसाय दोन भावांमध्ये विभागला गेला आहे आणि ‘सिताश्री लक्ष्मी नारायण बेस्ट चिवडा’ आणि ‘बाबूज लक्ष्मी नारायण बेस्ट चिवडा’ या दोन स्वतंत्र ब्रँड्सच्या नावाने ओळखला जातो.
- सिताश्री लक्ष्मी नारायण चिवडा, भाकरवडी, मिठाई आणि कचोरी यांसारख्या विविध उत्पादनांची मोठी श्रेणी विकते.
- बाबूज लक्ष्मी नारायण प्रामुख्याने फरसाण आणि त्यांच्या विशिष्ट चिवड्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करते.
दोघांचेही मुख्य लक्ष गुणवत्तेवर असल्याने, ते मूळ पाककृतीचे सार कायम ठेवण्यासाठी स्वतःच्या प्रक्रिया आणि मानकांचे पालन करतात. हातगाडीवरील एका साध्या पदार्थापासून ते पुणे शहराच्या मुख्य खाद्यपदार्थापर्यंतचा लक्ष्मी नारायण चिवड्याचा प्रवास, परंपरा जपूनही व्यवसाय कसा वाढू शकतो याचे उत्तम उदाहरण आहे.
हे देखील वाचा- 40 Inch Smart TV : 40 इंच स्मार्ट टीव्ही ₹15,000 पेक्षा कमी किंमतीत, Amazon वर बंपर सूट; पाहा डिटेल्स
