RBI Unclaimed Deposits: बँकांमध्ये दावा न केलेली जमा रक्कम खातेधारकांना परत करण्याचे निर्देश आरबीआयने दिलेले आहे. अनेकदा खातेधारकांचा मृत्यू झाल्यास अथवा इतर कारणांमुळे खात्यात जमा असलेल्या रक्कमेवर कोणीही दावा करत नाही. अशी रक्कम परत करण्याचे आदेश देण्यात आलेली आहे.
RBI ने खातेधारकांना, त्यांच्या वारसांना किंवा नॉमिनीला बँकेत दीर्घकाळापासून पडून असलेली ‘दावा न केलेली ठेव’ परत करण्यासाठी पुढील 3 महिन्यांत विशेष मोहीम राबवण्याचे निर्देश बँकांना दिले आहेत. मध्यवर्ती बँकेने ऑक्टोबर ते डिसेंबर 2025 या कालावधीला या कामासाठी निश्चित केले आहे.
बचत किंवा चालू खात्यात 10 वर्षांपासून कोणताही व्यवहार झाला नाही, तर ती रक्कम दावा न केलेली ठेव म्हणून गणली जाते. मुदत ठेवींची मुदत संपल्यानंतर 10 वर्षांपर्यंत त्यांवर दावा केला गेला नाही, तर ती रक्कम देखील याच श्रेणीत येते. हा सर्व निधी RBI व्यवस्थापित करत असलेल्या ठेवीदार शिक्षण आणि जागरूकता निधी (DEA Fund) मध्ये हस्तांतरित केला जातो, परंतु खातेधारक किंवा त्यांचे वारस हे पैसे कधीही बँकेतून परत घेऊ शकतात.
दावा न केलेल्या रकमेत 26% ची मोठी वाढ
RBI च्या आकडेवारीनुसार, देशात दावा न केलेल्या ठेवींची रक्कम मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. मार्च 2024 पर्यंत ही रक्कम सुमारे 78,213 कोटी रुपये इतकी होती, जी मागील वर्षाच्या तुलनेत जवळपास 26% ने वाढली आहे. ही वाढ पाहता RBI ने पैसे परत करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
UDGAM पोर्टल आणि KYC नियमांमध्ये बदल
या मोहिमेला पाठिंबा देण्यासाठी, RBI ने अलीकडेच निष्क्रिय खात्यांवर आणि दावा न केलेल्या ठेवींवर असलेले नियम बदलले आहेत. यामुळे ग्राहकांना KYC कागदपत्रे अपडेट करणे आणि पैसे परत मिळवणे सोपे झाले आहे.
- सोपी KYC प्रक्रिया: ग्राहक आता कोणत्याही बँक शाखेत, व्हिडिओ-आधारित पडताळणी (V-CIP) द्वारे किंवा स्थानिक बिझनेस करस्पॉन्डंट्स (BCs) च्या मदतीने KYC अद्ययावत करू शकतात.
- UDGAM पोर्टल: RBI ने UDGAM (Unclaimed Deposits – Gateway to Access Information) हे पोर्टल देखील सुरू केले आहे, ज्याद्वारे लोक एकाच ऑनलाइन शोधात अनेक बँकांमधील त्यांच्या किंवा त्यांच्या नातेवाईकांच्या दावा न केलेल्या ठेवी शोधू शकतात. हे पोर्टल सुरू झाल्यापासून 850,000 हून अधिक वापरकर्त्यांनी त्याचा वापर केला आहे.
हे देखील वाचा – ‘ही तर शिक्षा…’; लडाख हिंसाचारानंतर सरकारने रद्द केला सोनम वांगचूक यांच्या एनजीओचा परवाना
