Perkin Prize | कोलकात्याचे सुभाब्रता सेन आणि त्यांच्या संशोधन टीमने रॉयल सोसायटी ऑफ केमिस्ट्री (RSC) चा प्रतिष्ठित पर्किन पुरस्कार जिंकून इतिहास रचला आहे. हा पुरस्कार मिळवणारी ही पहिली भारतीय टीम ठरली आहे.
25 जून 2025 रोजी RSC च्या वेबसाइटवर ही घोषणा झाली. सुभाब्रता यांच्या नेतृत्वाखालील ‘AEEon Collective’ या गटाने ‘अल्टरनेट इलेक्ट्रोड इलेक्ट्रोलायसिस’ (AEE) तंत्रज्ञान विकसित केले, ज्यामुळे रासायनिक प्रक्रिया अधिक अचूक, जलद आणि पर्यावरणपूरक झाल्या आहेत. याबाबत टेलिग्राफने वृत्त दिले आहे.
पुरस्काराचे कारण आणि टीमचे योगदान
सुभाब्रता सेन यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने AEE तंत्रज्ञान विकसित केले, जे पारंपरिक इलेक्ट्रोकेमिकल पद्धतींमधील ऊर्जेचा अपव्यय, हानिकारक धातूंचा वापर आणि असंगत प्रतिक्रिया दर यासारख्या समस्यांवर मात करते. या संशोधनात शिव नाडर विद्यापीठ आणि आयआयटी बॉम्बे येथील शास्त्रज्ञांचा समावेश आहे. या क्रांतिकारी तंत्रज्ञानामुळे औषधनिर्मिती, कृषी रसायने आणि कार्बन डायऑक्साइड विघटनासारख्या क्षेत्रात स्वच्छ आणि कार्यक्षम उत्पादन शक्य होईल. संशोधन गटात खालील सदस्यांचा समावेश आहे:
- सुभाब्रता सेन (मुख्य संशोधक, शिव नाडर विद्यापीठ)
- सुभंकर बेरा (सहलेखक, शिव नाडर विद्यापीठ)
- श्रीमंता गुइन (सहलेखक, आयआयटी बॉम्बे)
- देबब्रता मैती (सहलेखक, आयआयटी बॉम्बे)
- देबोजित मैती (सह-मुख्य संशोधक/पोस्टडॉक्टोरल, शिव नाडर विद्यापीठ)
- सुचिस्मिता रथ (सहलेखक, शिव नाडर विद्यापीठ)
- अर्घा साहा (सहलेखक, आयआयटी बॉम्बे)
- श्वेता सिंग (सहलेखक, शिव नाडर विद्यापीठ)
“हा पुरस्कार आमच्या अथक परिश्रम आणि उत्कृष्ट टीमवर्कचा सन्मान आहे. हे भारतीय विज्ञानाच्या जागतिक क्षमतेचा पुरावा आहे,” असे सुभाब्रता सेन यांनी सांगितले.
सुभाब्रता सेन आणि टीमचा प्रवास
कोलकात्याच्या श्यामबाजार येथे जन्मलेल्या सुभाब्रता यांनी नरेंद्रपूर रामकृष्ण मिशन कॉलेज आणि कल्याणी विद्यापीठातून शिक्षण घेतले. त्यांनी अमेरिकेतील मिशिगन-कोलंबिया विद्यापीठातून पीएचडी आणि कोलोराडो स्टेट युनिव्हर्सिटीमधून पोस्टडॉक्टोरल पूर्ण केले. सध्या ते शिव नाडर विद्यापीठात रसायनशास्त्राचे प्राध्यापक आहेत. त्यांच्या संशोधन गटातील इतर सदस्यांनीही रासायनिक संश्लेषण आणि इलेक्ट्रोकेमिकल डिझाइनमध्ये महत्त्वाचे योगदान दिले आहे.
2020 मध्ये सुरू झालेला पर्किन पुरस्कार सर विल्यम हेन्री पर्किन यांच्या नावाने दिला जातो, ज्यांनी पहिला कृत्रिम रंग तयार केला होता. सुभाब्रता आणि त्यांच्या टीमच्या AEE तंत्रज्ञानामुळे रसायनशास्त्रातील नवीन शक्यता खुल्या झाल्या असून, याचा उपयोग औषधनिर्मितीपासून पर्यावरण संरक्षणापर्यंत होऊ शकतो.
