Gen Z Agitation in Iran : इराणची सध्याची आर्थिक परिस्थिती गंभीर आव्हानांच्या छायेत असून देशाला दीर्घकाळापासून आंतरराष्ट्रीय निर्बंध, चलनवाढ आणि बेरोजगारीच्या समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. अमेरिकेसह पाश्चात्त्य देशांनी लादलेल्या निर्बंधांमुळे इराणच्या तेल निर्यातीवर मोठा परिणाम झाला असून, त्यामुळे परकीय चलन साठ्यात घट झाली आहे. इराणी रियालचे मूल्य मोठ्या प्रमाणावर घसरल्याने महागाईचा भडका उडाला असून, अन्नधान्य, इंधन आणि दैनंदिन जीवनावश्यक वस्तू सामान्य नागरिकांच्या आवाक्याबाहेर जात आहेत. सरकारी पातळीवर आर्थिक सुधारणा आणि स्वदेशी उत्पादन वाढवण्याचे प्रयत्न सुरू असले, तरी गुंतवणूक अभाव, व्यापारावरील मर्यादा आणि राजकीय अस्थिरता यांमुळे अपेक्षित परिणाम दिसून येत नाहीत. परिणामी, इराणची अर्थव्यवस्था सध्या तग धरून राहण्यासाठी झगडत असून, सामान्य जनतेवर आर्थिक ताण वाढत असल्याचे चित्र स्पष्टपणे दिसून येत आहे.
इराणमध्ये सध्या तरुण पिढीचा असंतोष उघडपणे रस्त्यावर व्यक्त होत असून, नेपाळ, मादागास्कर आणि मोरोक्कोनंतर आता इराणमध्येही ‘जेन झी’ पिढी आंदोलनाच्या केंद्रस्थानी आली आहे. राजधानी तेहरानमध्ये तरुण मोठ्या संख्येने रस्त्यावर उतरले असून, “ही अंतिम लढाई आहे” अशा घोषणा देत ते सत्ताधाऱ्यांविरोधात तीव्र नाराजी व्यक्त करत आहेत. हे आंदोलन थेट सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनेई यांच्या विरोधात केंद्रित असल्याचे दिसून येत असून, राजकीय व्यवस्थेतील बदलांची मागणी जोर धरत आहे. रस्त्यांपुरतेच नव्हे तर शॉपिंग मॉल्स, सार्वजनिक चौक आणि वर्दळीच्या ठिकाणीही आंदोलन पसरले असून, त्यामुळे शहरातील वातावरण तणावपूर्ण बनले आहे. आंदोलकांना रोखण्यासाठी सुरक्षादलांकडून अश्रुधुराचा आणि रबरच्या बुलेट्सचा वापर करण्यात येत असला, तरीही आंदोलनकर्ते मागे हटण्यास तयार नसल्याचे चित्र आहे. विशेषतः तरुण वर्गात वाढत चाललेली बेरोजगारी, आर्थिक अडचणी आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्यावर असलेली बंधने या आंदोलनामागील प्रमुख कारणे मानली जात असून, इराणमधील ही घडामोड आंतरराष्ट्रीय पातळीवरही लक्ष वेधून घेत आहे.
जेन-झीच्या आक्रमकतेमागची कारणे
इराणमध्ये अचानक उसळलेल्या जेन झी पिढीच्या आक्रमक आंदोलनामागे देशाची ढासळलेली आर्थिक परिस्थिती हे प्रमुख कारण मानले जात आहे. सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनेई यांच्या धोरणांमुळे निर्माण झालेल्या आर्थिक अडचणी, वाढती महागाई आणि रोजगाराच्या संधींचा अभाव यामुळे तरुण वर्गात तीव्र असंतोष साचत गेला आहे. सुरुवातीला तेहरानमधील आर्थिक संकटाने त्रस्त झालेले दुकानदार आणि व्यापारी रस्त्यावर उतरले होते; मात्र कालांतराने या आंदोलनाला व्यापक स्वरूप प्राप्त झाले असून समाजातील विविध स्तरांतील नागरिक त्यात सहभागी झाले आहेत.
सध्या इराण भीषण आर्थिक संकटातून जात असून, अमेरिकेने लादलेले निर्बंध आणि प्रादेशिक संघर्षांमधील सहभाग यांचा थेट परिणाम देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर झाला आहे. इराणी चलन ‘रियाल’चे मूल्य अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत विक्रमी नीचांकी पातळीवर पोहोचल्याने महागाईचा दर प्रचंड वाढला आहे. परिणामी अन्नधान्य, इंधन आणि दैनंदिन वापरातील वस्तूंच्या किमती सर्वसामान्यांच्या आवाक्याबाहेर गेल्या आहेत. या वाढत्या आर्थिक ताणामुळे नागरिकांमध्ये संतापाची भावना तीव्र झाली असून, विशेषतः जेन झी पिढी आपला रोष उघडपणे रस्त्यावर व्यक्त करत असल्याचे चित्र सध्या इराणमध्ये दिसून येत आहे.
इराणमधील राजकीय संघर्ष आणि नागरिकांच्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी लक्षात घेता, हे समजणे आवश्यक आहे की तेहरान आणि मशहदमधील रस्त्यांवर गत सोमवारी व मंगळवारी मोठ्या प्रमाणावर झटापटी झाली. नागरिकांनी जेन झीच्या नेतृत्वाखाली सरकारविरोधी मोर्चा काढला, तर सुरक्षा दलांनी अश्रुधुरे आणि लाठ्यांचा वापर करून परिस्थिती नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न केला. तेहरानमधील जुमहुरी स्ट्रीट, नासेर खोसरो स्ट्रीट आणि इस्तंबुल स्क्वेअरच्या परिसरात मोठ्या गर्दीने रस्त्यावर मोर्चा काढल्यामुळे प्रशासनासाठी मोठा आव्हान निर्माण झाले. शहराच्या मध्यवर्ती सरकारी आणि व्यावसायिक भागाजवळ आंदोलनकारक आणि सुरक्षा दलांमध्ये झटापटी सुरू राहिली. या घटनांमुळे नागरिकांच्या संतापाची तीव्रता आणि आर्थिक संकटामुळे उद्भवलेला संताप स्पष्ट दिसत होता.
इराणमध्ये सुरू असलेल्या आंदोलनात व्यापाऱ्यांचा संप आणि व्यापक विरोध लक्षवेधी ठरला आहे. तेहरानमधील ग्रँड बाजार, लालेहजार स्ट्रीट, नासेर खोसरो आणि इस्तांबुल स्क्वेअर यासारख्या प्रमुख व्यावसायिक केंद्रांमध्ये दुकाने बंद राहिली, ज्यामुळे आर्थिक व्यवहार ठप्प झाले. आंदोलकांनी सत्ताधारी धर्मगुरूंच्या धोरणांचा निषेध करत नेतृत्वाच्या राजीनाम्याची मागणी केली आहे. तेहरानमधील शॉपिंग कॉम्प्लेक्समध्ये आंदोलक रस्त्यावर नारे लावताना दिसले; “घाबरू नका, आम्ही सर्व सोबत आहोत” असे घोषवाक्य त्यांनी दिले.
इराणमधील सध्या सुरू असलेले आंदोलन आर्थिक, सामाजिक आणि राजकीयदृष्ट्या गंभीर परिणाम घडवत आहे. तेहरानसह इतर प्रमुख शहरांमध्ये व्यापाऱ्यांचा संप, रस्त्यांवरील मोर्चे आणि सुरक्षा दलांशी झटापटी हे घटनाक्रम सतत वाढत आहेत. नागरिकांचा संताप केवळ आर्थिक संकटापुरता मर्यादित न राहता सरकारविरोधी मोठ्या आंदोलनात रूपांतरित होत आहे. आंदोलकांची मागणी आहे की सत्ताधारी धर्मगुरू आणि सर्वोच्च नेतृत्व आपल्या धोरणांवर पुनर्विचार करावे, अन्यथा ते राजीनामा द्यावे. या आंदोलनामुळे इराणमधील सामाजिक स्थैर्य, व्यवसायिक व्यवहार आणि सार्वजनिक जीवनावर मोठा परिणाम झाल्याचे दिसत आहे.
हे देखील वाचा – MNS Candidate List: राज ठाकरेंचा ‘ठाणे प्लॅन’ तयार! मनसेच्या 28 उमेदवारांची संपूर्ण यादी जाहीर; पाहा कोणाला मिळाली संधी
