IndiGo Success Story : शेकडो उड्डाणे रद्द झाल्यामुळे इंडिगो एअरलाइनच्या नियोजनातील त्रुटी आणि कर्मचाऱ्यांची कमतरता समोर आली. मात्र, ही सध्याची समस्या असूनही, इंडिगो ही भारतातील विमान वाहतूक क्षेत्रातील सर्वात मोठी आणि यशस्वी कंपनी आहे, हे नाकारता येणार नाही.
आज देशांतर्गत बाजारपेठेतील सुमारे 64 टक्के हिस्सा एकट्या इंडिगोच्या ताब्यात आहे, जो भारतीय हवाई प्रवासाची व्याख्या बदलणाऱ्या या कंपनीच्या यशाची साक्ष देतो.
1. यशाचा पाया आणि संकल्पना
2005 मध्ये, राहुल भाटिया आणि विमान वाहतूक तज्ज्ञ राकेश गंगवाल यांनी एकत्र येऊन एका साध्या, कार्यक्षम आणि स्वस्त दरात सेवा देणाऱ्या विमान कंपनीची कल्पना मांडली. त्यांनी अनावश्यक खर्च टाळण्यासाठी ‘उत्कृष्ट सुविधा’ऐवजी ‘शिस्त’ आणि ‘विस्तार’ यावर लक्ष केंद्रित केले.
- धाडसी सुरुवात: पहिल्या उड्डाणापूर्वीच त्यांनी 2005 मध्ये 100 एअरबस A320 विमानांची मागणी नोंदवून सर्वांना चकित केले.
- प्रगतीचा वेग: 4 ऑगस्ट 2006 रोजी त्यांनी पहिली भरारी घेतली. 2012 मध्ये, प्रवासी वाहतुकीच्या बाबतीत इंडिगो देशातील नंबर 1 विमान कंपनी बनले.
2. व्यवसाय मॉडेलचे मोठेपण
इंडिगोने जागतिक स्तरावरील यशस्वी कंपन्यांचे नियम भारतीय बाजारपेठेनुसार बदलले आणि ‘किंमत नियंत्रण’ या एकाच ध्येयावर लक्ष केंद्रित केले.
- एकच विमान प्रकार: देखभाल, कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण आणि सुट्या भागांचा खर्च कमी करण्यासाठी फक्त एकाच प्रकारची विमाने वापरली.
- कमी वेळेत उड्डाण: विमानांचा सर्वाधिक वापर करून, कमी वेळेत प्रवासासाठी सज्ज करण्यावर भर दिला.
- इतर महसूल स्रोत: बॅगेज, खाद्यपदार्थ आणि प्राधान्य सेवांमधून मिळणारा अतिरिक्त महसूल एकूण कमाईच्या सुमारे 20 टक्के असतो.
- वेळेवर सेवा: एकेकाळी वेळेवर उड्डाण करण्यासाठी इंडिगोची ओळख होती. त्यांनी विश्वासार्हता न गमावता स्वस्त तिकीट दर दिले.
3. अभूतपूर्व विस्तार आणि विक्रमी ऑर्डर
इंडिगोचा विस्तार केवळ नशिबावर आधारित नव्हता, तर तो सुनियोजित होता. 2019 मध्ये 300-A320neo विमानांची मोठी मागणी (ऑर्डर) दिली, ज्याची किंमत सुमारे 2.3 लाख कोटी रुपये होती. त्यानंतर 2023 मध्ये 500 विमानांची विक्रमी मागणी नोंदवून इंडिगोने जागतिक विमान वाहतूक इतिहासातील सर्वात मोठी मागणी नोंदवली.
- आर्थिक ताकद: आर्थिक वर्ष 2023 मध्ये कंपनीचा महसूल सुमारे 55,877.89 कोटी रुपये होता आणि निव्वळ नफा 2,998 कोटी रुपये होता.
- जागतिक महत्त्वाकांक्षा: 30 एअरबस A350-900 विमानांची आणि 70 विमानांच्या अतिरिक्त खरेदीची मागणी देऊन इंडिगोने आपले पुढील लक्ष्य दक्षिण आशियाच्या बाहेर, आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत आपले वर्चस्व वाढवण्यावर केंद्रित केले आहे.
4. संकटातून बाहेर पडण्याची क्षमता
कोविड महामारीदरम्यान, इतर कंपन्या तोट्यात असताना, इंडिगोने आपली नीती जलद बदलली. त्यांनी प्रवासी विमानांचे मालवाहू विमानांमध्ये रूपांतर करून मालवाहतुकीतून महसूल मिळवला आणि प्रादेशिक शहरांवर लक्ष केंद्रित केले. या लवचिकतेमुळे कंपनी पुन्हा नफ्यात परतली आणि एका वर्षात 10 कोटी प्रवासी वाहून नेणारी पहिली भारतीय विमान कंपनी बनली.
इंडिगोने आज भारतीय विमान वाहतूक क्षेत्रात जे स्थान मिळवले आहे, ते तिच्या शिस्तबद्ध कार्यशैली आणि किंमत नियंत्रणाच्या कठोर धोरणांमुळेच शक्य झाले आहे.
