Konkan Geoglyphs: महाराष्ट्रातील कोकण किनारपट्टीवर सापडलेली प्राचीन कातळशिल्पे (Geoglyphs) आता जागतिक स्तरावर चर्चेत आहेत. नुकत्याच समोर आलेल्या एका नव्या संशोधनानुसार ही कातळशिल्पे 24,000 वर्षांपूर्वीची असू शकतात, ज्यामुळे ती जगातील सर्वात जुन्या ज्ञात शैलकला परंपरांपैकी एक ठरतील.
यामुळे, या कातळशिल्पांना युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळाचा (World Heritage Site) दर्जा मिळण्याच्या महाराष्ट्राच्या प्रयत्नांना आणखी बळ मिळाले आहे.
कातळशिल्पांचे वय 24,000 वर्षे का मानले जाते?
यापूर्वी कोकणातील कातळशिल्पांचे वय सुमारे 10,000 वर्षे असल्याचा अंदाज होता. मात्र, पुरातत्व आणि वस्तुसंग्रहालय संचालनालयाच्या अधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, कोळोशी येथील गुहांमध्ये झालेल्या उत्खननात सुमारे 38,000 वर्षे जुने सांस्कृतिक अवशेष मिळाले आहेत.
या पुराव्याच्या आधारावर, जागतिक वारसा स्थळांसाठी सादर केलेल्या कातळशिल्पांचे वय सुमारे 24,000 वर्षे निश्चित करण्यात आले आहे. ही कलाकृती ऐतिहासिक काळापर्यंत अस्तित्वात असावी, असाही अंदाज व्यक्त करण्यात आला आहे.
पेरूच्या ‘नाझका लाईन्स’ सोबत तुलना
टाईम्स ऑफ इंडियाच्या रिपोर्टनुसार, युनेस्कोकडे सादर केलेल्या अधिकृत माहितीपत्रकात कोकणातील कोरीव कामांची तुलना आंतरराष्ट्रीय स्थळांशी, जसे की पेरूच्या ‘नाझका लाईन्स’ आणि चिलीमधील ‘अटाकामा जायंट’ यांच्याशी करण्यात आली आहे. ही कातळशिल्पे आकाराने लहान असली तरी ती अधिक गुंतागुंतीची आहेत. येथील शिल्पांमध्ये गेंडा आणि पाणघोडा यांसारख्या प्राण्यांचे चित्रण आहे, जे हजारो वर्षांपूर्वी या प्रदेशातून नामशेष झाले होते.
कोकणातील आठ आणि गोव्यातील एका ठिकाणासह एकूण नऊ कातळशिल्प स्थळांचा या माहितीपत्रकात समावेश आहे. यामध्ये रत्नागिरीजवळच्या देवाचे गोठणे येथील एका मानवी आकृतीला ‘विचित्र चुंबकीय विचलना’ची नोंद आहे, तर बारसू येथील एका कोरीव कामामध्ये दोन वाघांनी वेढलेल्या मानवाची आकृती हडप्पा संस्कृतीच्या मुद्रांप्रमाणे दिसते.
संवर्धनासाठी 4.5 कोटींचा निधी मंजूर
या कातळशिल्पांच्या संवर्धनासाठी आणि युनेस्कोची बोली मजबूत करण्यासाठी सरकारनेही पावले उचलली आहेत. सांस्कृतिक कार्यमंत्री आशिष शेलार यांनी संशोधनासाठी आणि माहितीपट तयार करण्यासाठी 4.5 कोटी रुपयांचा ‘भूशिल्प डेस्क’ मंजूर केला आहे. या माहितीपटांचे प्रसारण नॅशनल जिओग्राफिक किंवा डिस्कव्हरीसारख्या जागतिक माध्यमांवर केले जाण्याची शक्यता आहे.
राज्यातील आठपैकी पाच स्थळांना महाराष्ट्र प्राचीन स्मारक कायद्यांतर्गत अधिसूचित करण्यात आले आहे, तर उर्वरित स्थळांना वर्षाच्या अखेरीस संरक्षण मिळेल. ही कातळशिल्पे खासगी जमिनींवर असल्याने, त्यांच्या मालकांना संवर्धन कामांसाठी सहभागी करून घेण्यात आले आहे. युनेस्कोचे पथक येण्यापूर्वी कातळशिल्पांचे संवर्धन कार्य पूर्ण करण्याची तयारी सुरू आहे.
हे देखील वाचा – Amazon Sale: Samsung च्या ‘या’ स्मार्टफोनवर बंपर डिस्काउंट; हजारो रुपयांची होईल बचत
