Mumbai Nagpur Expressway: नागपूरहून मुंबईला जाण्याचा विचार करताच आपल्याला लांबलचक, कंटाळवाणा आणि कधी संपणार याची कल्पनाच नसलेला प्रवास आठवतो. या प्रवासात अनेकांना रात्रीचा मुक्काम करावा लागायचा आणि कधीकधी अख्खा दिवस फक्त गाडीतच जायचा. पण आता ही परिस्थिती पूर्ण बदलली आहे. महाराष्ट्र सरकारच्या अत्यंत महत्त्वाकांक्षी आणि बहुप्रतिक्षित समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg) मुळे नागपूर ते मुंबई हे अंतर अवघ्या ८ तासांमध्ये सहज पार करता येणार आहे. ७०१ किलोमीटर लांबीचा हा समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg distance) आधुनिक आणि द्रुतगती मार्ग नागपूरपासून थेट मुंबईजवळील जवाहरलाल नेहरू पोर्टपर्यंत जातो.
याआधी मुंबई-नागपूर (Mumbai-Nagpur Expressway) प्रवासाला साधारण १६ ते १८ तास लागत असत, त्यामुळे अनेकजण रेल्वे किंवा विमान प्रवासाला पसंती देत होते. मात्र आता समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg) सुरू झाल्यानंतर सर्वसामान्य लोक आणि व्यावसायिक प्रवाशांसाठी वाहनाने प्रवास करणं सोयीचं होणार आहे. त्याशिवाय महामार्गालगत अनेक नवीन उद्योगधंदे, लॉजिस्टिक पार्क आणि कृषी केंद्रांचीही उभारणी होत आहे, ज्यामुळे स्थानिक तरुणांसाठी रोजगार निर्मिती होईल. महाराष्ट्राचा हा आधुनिक महामार्ग फक्त रस्ता नसून राज्याच्या आर्थिक विकासाला वेग देणारी शक्ती असल्याचेच दिसून येईल.
समृद्धी महामार्गाचा अधिकृत परिचय आणि उद्दिष्टे
महाराष्ट्र सरकारचा हा महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प अधिकृतपणे हिंदुहृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे महाराष्ट्र समृद्धी महामार्ग (Hindu Hriday Samrat Balasaheb Thackeray Samrudhi Mahamarg) या नावाने ओळखला जातो. ७०१ किलोमीटर लांबीचा हा हरित फील्ड मुंबई नागपूर एक्सप्रेसवे (Mumbai Nagpur Expressway) देशातील सर्वात लांब आणि सर्वात जलद दृतगती मार्गांपैकी एक आहे. सहा पदरी (६-लेन) असलेला आणि पुढे आठ पदरी विस्तारण्यायोग्य असा हा महामार्ग नागपूरपासून मुंबईच्या उपनगरापर्यंत धावतो.
विदर्भ, मराठवाडा आणि पश्चिम महाराष्ट्रातील दहा प्रमुख जिल्ह्यांमधून जाणाऱ्या या मार्गाचे उद्दिष्ट म्हणजे राज्यातील दूरप्रदेशांपर्यंत द्रुतगती संपर्क पोहोचवणे आणि एकंदरीत आर्थिक विकासाला चालना देणे. या महामार्गामुळे नागपूरमधील MIHAN व्यापार केंद्रापासून मुंबईजवळील JNPT बंदरापर्यंत जलद वाहतूक मार्ग उपलब्ध झाला आहे. परिणामी मराठवाडा-विदर्भातील शेतीमाल, औद्योगिक उत्पादने थेट मुंबई बंदराद्वारे राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत कमी वेळात पोहोचू शकतील. राज्य सरकारला हा महामार्ग एक समृद्धी-दऱ्हाड (Prosperity Corridor) बनवायचा असून दुर्गम भागातील विकासाला गती देण्याचे स्वप्न आहे.
निर्मितीची पार्श्वभूमी आणि बांधकामाची कथा
हा Maharashtra Samruddhi Mahamarg प्रकल्प २०१५ साली त्या वेळच्या मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी प्रथम सुचवला आणि जाहीर केला. त्यानंतर केवळ काही वर्षांतच सर्व योजना आखून भूसंपादनास सुरुवात करण्यात आली. विशेष म्हणजे अवघ्या १८ महिन्यांत सुमारे ८८०० हेक्टर भूभाग संपादित करण्यात राज्य सरकारला यश आले. २०१८ मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते प्रकल्पाचे भूमिपूजन झाले आणि २०१९ मध्ये प्रत्यक्ष बांधकामाला सुरुवात झाली. हा महामार्ग तब्बल १६ स्वतंत्र बांधकाम पॅकेजेस (टप्पे) मध्ये पूर्ण करण्यात आला. प्रकल्प राबवताना पश्चिम घाटातील डोंगर, घनदाट जंगल, नद्यांवरील मोठे पूल अशा अनेक आव्हानांना तोंड द्यावे लागले. समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg) बांधकाम तपशील (Samruddhi Mahamarg construction details) पाहता अनेक अत्याधुनिक तंत्रज्ञानांचा वापर केला गेला – उदाहरणार्थ, रुंद एकसंध काँक्रीट स्लॅब घालण्यासाठी प्रथमच १५ मीटर रुंदीची सिंगल-लेयर पेव्हिंग मशीन वापरण्यात आली.
अतिदुर्गम भागांत डोंगर फोडून मार्ग काढावा लागला. तसेच काही ठिकाणी भुयारी बोगदे खोदण्यात आले. कामाच्या गुणवत्तेसाठी जागतिक दर्जाचे निकष पाळले गेले आहेत. बांधकामादरम्यान काही अडथळेही आले. भूखंड मिळवताना प्रारंभी शेतकरी व भूमालकांचा काही विरोध होता. योग्य भरपाईसाठी आंदोलन झाले. मात्र सरकारने जमीन आणि उदार भरपाईचा मार्ग अवलंबून प्रश्न सोडवले. एका शेतकरी कुटुंबाला तर ९.५ एकर जमिनीच्या बदल्यात थेट रु.२३.४ कोटी रुपयांची विक्रमी भरपाई मिळाली, ज्याची बरीच चर्चा झाली. कोविड-१९ महामारीच्या काळात काम काही काळ थांबले होते, त्यामुळे उद्दिष्ट कालावधीवर परिणाम झाला. तरीही अवघ्या काही वर्षांत महामार्गाचे बहुतांश बांधकाम पूर्ण करण्यात आले.
महत्त्वाच्या टप्प्यांचा कालावधी (Timeline)
| घटना/टप्पा | कालखंड/दिनांक |
| संकल्पना जाहीर – महामार्गाची घोषणा | २०१५ (महाराष्ट्र सरकार, फडणवीस सरकार) |
| भूसंपादनाची सुरुवात | २०१७ |
| पंतप्रधानांच्या हस्ते | डिसेंबर २०१८ |
| प्रत्यक्ष बांधकाम प्रारंभ | जानेवारी २०१९ |
| पहिला टप्पा उद्घाटन (नागपूर-शिरीडी) | ११ डिसेंबर २०२२ |
| दुसरा टप्पा उद्घाटन (शिरीडी-भारवीर, इगतपुरी) | मे २०२३ |
| अंतिम टप्पा पूर्ण (इगतपुरी ते अमाने, ठाणे) | मे २०२५ (महाराष्ट्र दिवसाच्या सुमारास) |
| संपूर्ण महामार्ग कार्यान्वित | मे २०२५ (नागपूर ते मुंबई पूर्ण ७०१ किमी) |
वरील वेळापत्रकानुसार समृद्धी महामार्ग उघडण्याची तारीख (Samruddhi Mahamarg opening date) १ मे २०२५ मध्ये अंतिम टप्प्यानंतर सर्वसामान्यांसाठी खुला होईल. प्रारंभी हा प्रकल्प २०२१ मध्येच पूर्ण करण्याचे उद्दिष्ट होते, परंतु भूसंपादन आणि करोना महामारी यांमुळे काही समृद्धी महामार्गाला उशीर (Samrudhi Mahamarg delays) झाले.
रचना, वैशिष्ट्ये आणि वेगमर्यादा (Samrudhi Mahamarg features)
समृद्धी महामार्गाचे (Samruddhi Mahamarg) डिझाइन आणि रचना अतिशय आधुनिक आणि सुरक्षिततेच्या दृष्टीने तयार केलेली आहे. हा मार्ग सहापदरी असून भविष्यात आठ पदरी केला जाणार आहे. पूर्ण महामार्गभर एकूण २४ इंटरचेंज/बाह्य रस्ते आहेत, ज्याद्वारे स्थानिक महामार्ग व औद्योगिक परिसरांना जोडणी दिली आहे. महामार्गाच्या दोन्ही बाजूंनी सर्विस रोडची सुविधाही काही भागांत आहे ज्यामुळे स्थानिक रहदारीचा दृतगती मार्गावर व्यत्यय येणार नाही.
Samruddhi Mahamarg speed limit: या महामार्गावर कारसाठी कायदेशीर वेगमर्यादा १२० किमी प्रति तास ठेवण्यात आली आहे आणि अवजड वाहनांसाठी ८० किमी/तास आहे. प्रत्यक्ष रचना मात्र १५० किमी/तास वेगाने वाहन चालवता येईल अशी आहे (सपाट भागात), तसेच घाट आणि वळणवाटेकरिता १२० किमी/तास डिझाइन वेगमर्यादा आहे. सर्व लेनचे विभाजन मजबूत डिव्हायडरने केलेले असून सुरक्षिततेसाठी जागोजागी सीसीटीव्ही कॅमेरे बसवलेले आहेत. दर ५ किमी अंतरावर आपत्कालीन कॉल बॉक्स आणि मदत केंद्रे उभारली गेली आहेत, ज्यामुळे आपत्कालीन स्थितीत त्वरेने मदत मिळू शकेल. वाहतूक नियंत्रणासाठी अत्याधुनिक Intelligent Traffic Management System (ITMS) बसवलेली आहे. रस्त्याच्या सुरक्षेसाठी पेट्रोलिंग गाड्या आणि आपत्कालीन वैद्यकीय सेवादेखील २४x७ तयार ठेवलेल्या असतील.
या समृद्धी महामार्गाची (Samruddhi Mahamarg) आणखी एक वैशिष्ट्यपूर्ण बाब म्हणजे हरित श्रेणीचा अवलंब. संपूर्ण मार्गालगत सुमारे १२.६८ लाख झाडे आणि १२.८७ लाख रोपे लावण्यात येत आहेत. ठिकठिकाणी ठिबक सिंचनाची सोय करून या वनराईची देखभाल केली जाणार आहे. तब्बल रु.९०० कोटी रुपये खर्चून हा हरितवाहिनी प्रकल्प राबवला जात आहे. यामुळे समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg) केवळ कॉंक्रीटचा रस्ता न राहता एक हरित मार्ग म्हणूनही ओळखला जाईल. महामार्गाला लागून १६ विश्रांती व सेवा केंद्रे उभारण्याचीही योजना आहे, ज्यात इंधन पंप, उपहारगृहे, शौचालये, प्रथमोपचार केंद्र आदी सुविधा असतील. जवळपास प्रत्येक ५०-६० किमी अंतराने पेट्रोल पंप आणि चार्जिंग स्टेशन उपलब्ध करून देण्याचे उद्दिष्ट आहे, त्यामुळे लांब पल्ल्याच्या प्रवासात वाहनचालकांना सुविधा मिळतील.
मार्गक्रमण आणि जोडलेले जिल्हे (Samruddhi Mahamarg Route)
समृद्धी महामार्ग (samruddhi Mahamarg Route) विदर्भातील नागपूरपासून सुरुवात होऊन थेट ठाणे जिल्ह्यातील भिवंडी (अमाने गावाजवळ) येथे संपतो. एकूण १० मुख्य जिल्ह्यांमधून हा दृतगती मार्ग जातो आणि जवळपास ३९२ गावांना हा महामार्ग स्पर्श करतो. मार्गात येणारे जिल्हे आणि तेथील प्रमुख ठिकाणे पाहिल्यास, विदर्भ, मराठवाडा आणि उत्तर महाराष्ट्रातील मोठी शहरे यामुळे मुंबईशी जोडली गेली आहेत.
पुढील तक्त्यात या महामार्गाशी जोडले गेलेले जिल्हे आणि त्यांची काही ठिकाणे दिली आहेत:
| जिल्हा (Department) | महामार्गावरील प्रमुख जोडणी/ठिकाणे |
| नागपूर | नागपूर शहर, MIHAN परिसर, बुटीबोरी |
| वर्धा | वर्धा शहर, पुलगाव परिसर |
| अमरावती | अमरावती (लगत), कारंजा लाड (सीमा) |
| वाशीम | वाशीम (लगत), मेहकर पर |
| बुलढाणा | सिंदखेड राजा, लोणार (जवळ) |
| जालना | जालना शहर (उत्तरेने) |
| औरंगाबाद (छ. संभाजीनगर) | औरंगाबाद-पैठण रोड (शेन्द्रा) |
| नगर (अहमदनगर) | कोपरगाव (सीमा), शिर्डी परिसर |
| नाशिक | इगतपुरी, सिन्नर (सीमा), घोटी |
| ठाणे | शाहापूर, भिवंडी (अमाने शेवट बिंदू) |
वरीलप्रमाणे, हा महामार्ग पूर्व महाराष्ट्रातील नागपूर-भंडारा परिसरापासून मराठवाड्यातून मार्गक्रमण करत उत्तर कोकणात येतो. त्यामुळे पूर्व, पश्चिम, उत्तर, दक्षिण महाराष्ट्र एकाच धाग्यात जोडले गेल्याचा अनुभव येतो. जुना Mumbai to Nagpur highway (राष्ट्रीय महामार्ग ६ आणि इतर) प्रवास तुलनेने संथ व अरुंद होता. समृद्धी महामार्गामुळे आता ऍक्सेस-कंट्रोल्ड (प्रवेश नियंत्रित) आणि सरळमार्ग दळणवळण उपलब्ध झाले आहे. यावर मधल्या रास्त्यावर विनाकारण वर्दळ नाही, सर्व प्रवेश व निर्गम निश्चित ठिकाणांहूनच आहेत, ज्यामुळे वेग घेत प्रवास करणे शक्य होते.
प्रवासाचा वेळ आणि टोल दर
समृद्धी महामार्गामुळे (Samrudhi Mahamarg travel time) नागपूर-मुंबई दरम्यानचा आता केवळ ८ तासांवर आला आहे. यापूर्वी हे अंतर कापण्यासाठी साधारणतः १५-१६ तास लागत होते. आता हा सुपर एक्सप्रेसवे वेळ आणि इंधन दोन्हीची बचत करत आहे. उदाहरणार्थ, पूर्वी ट्रकने नागपूरहून मुंबईला माल पोहोचवायला एका पूर्ण दिवसापेक्षा जास्त वेळ लागत असे, आता तोच ट्रक एका कार्यदिवसाच्या आत मुंबई गाठू शकतो. त्यामुळे लॉजिस्टिक क्षेत्रासाठी हा मोठा बदल ठरत आहे. प्रवास जलद होण्याबरोबरच समृद्धी महामार्गासाठी टोल (Samrudhi Mahamarg toll charges) देखील निश्चित करण्यात आले आहेत. हा महामार्ग वापराच्या आधारावर असल्याने, तुम्ही प्रवास केलेल्या अंतरावर आधारित टोल (Samrudhi Mahamarg toll) भरावा लागेल. संपूर्ण ७०१ किमी अंतराचा एकत्रित टोल दर वाहनेप्रमाणे खालीलप्रमाणे आहे (एप्रिल २०२५ च्या स्थितीनुसार):
| वाहन प्रकार | दर (रु. प्रति किमी) | पूर्ण मार्ग टोल (एकमार्ग) |
| हलके मोटार वाहन (कार/जीप) | रु.२.०६ प्रति किमी | रु.१,४५० |
| लहान व्यावसायिक वाहन (व्हॅन, मिनीबस) | रु.३.३२ प्रति किमी | रु.२,०७५ अवजड वाहन २-ऍक्सल (बस/ट्रक) |
| अवजड वाहन २-ऍक्सल (बस/ट्रक) | रु.६.९७ प्रति किमी | रु.४,३५५ |
| अवजड व्यावसायिक ३-ऍक्सल | रु.७.६० प्रति किमी | रु.४,७५० |
| भारी वाहन/यंत्रसामग्री | रु.१०.९३ प्रति किमी | रु.६,८३० |
| अत्यवजड बहुअॅक्सल (७ वा अधिक) | रु.१३.३० प्रति किमी | रु.८,३१५ |
टीप: वरील (Samruddhi Mahamarg toll) दरानुसार एक साधी कार किंवा SUV साठी नागपूर ते मुंबई एकमार्ग प्रवास सुमारे रु.१४५० मध्ये होईल. सुरुवातीला डिसेंबर २०२२ मध्ये जेव्हा काही भाग उघडा झाला तेव्हा पूर्ण मार्गासाठी दर रु.१२५० ठेवला गेला होता. मात्र एप्रिल २०२५ पासून टोल दरात वाढ करून कारसाठी पूर्ण मार्ग दर रु.१४५० करण्यात आले. टोल दर प्रति तीन वर्षांनी पुनर्निर्धारित होत राहणार आहेत. एका अंदाजानुसार या महामार्गावर एकूण २६ टोल नाके आहेत, मात्र फास्टॅग प्रणालीद्वारे डिजिटल टोल संकलन झाल्याने वाहनांना थांबावे लागणार नाही.
टोलद्वारे संकलित होणाऱ्या महसूलाचा मोठा हिस्सा हा महामार्ग बांधणीसाठी घेतलेल्या कर्जाच्या परतफेडीसाठी आणि देखभालीसाठी वापरला जाणार आहे. सरकारचा अंदाज आहे की पूर्ण क्षमतेने सुरू झाल्यावर हा महामार्ग दर दोन वर्षांत रु.५०,००० कोटींपर्यंतचा महसूल उत्पन्न करू शकेल, जो पुन्हा पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवला जाईल. टोल दर जरी काहींना जास्त वाटत असले तरी वेळ आणि इंधन बचतीच्या तुलनेत ते वाजवी असल्याचे अनेक प्रवासी मानतात.
समृद्धी महामार्गाचे फायदे आणि संधी (Benefits of Samrudhi Mahamarg):
शाश्वत विकासाला प्रोत्साहन:
- प्रवासाचा वेळ कमी झाल्याने इंधनाची मोठी बचत
- राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थेला अप्रत्यक्ष फायदा
औद्योगिक आणि व्यापारी फायदा:
- औद्योगिक मालवाहतुकीसाठी लागणारा वेळ कमी होऊन लॉजिस्टिक खर्चात बचत
- नागपूर, अमरावती, औरंगाबाद, नाशिक यांसारख्या शहरांना मुंबई-पुणे या बाजारपेठांशी जलद जोडणी
स्थानिक उद्योगांना नव्या संधी:
- विदर्भ आणि मराठवाड्यातील उद्योगधंद्यांसाठी मोठी बाजारपेठ उपलब्ध
- महामार्गालगत २४ ठिकाणी कृषी प्रक्रिया पार्क, औद्योगिक क्षेत्रे आणि लॉजिस्टिक हब विकसित होणार
- नवीन गुंतवणुकीमुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेत वाढ
नवीन शहरांचा विकास:
- शिर्डी, वैजापूर, मेहकर यांसारख्या ठिकाणी नवीन उपनगर/शहरांची निर्मिती
- स्थानिक पातळीवर रोजगार निर्मिती आणि स्थलांतर कमी करण्यासाठी प्रयत्न
प्रादेशिक असमतोल कमी होणार:
- मुंबई-पुणे परिसराखेरीज विदर्भ-मराठवाड्याला गुंतवणुकीचे नवे पर्याय उपलब्ध
- उद्योगधंद्यांसह स्थानिक रोजगाराच्या नव्या संधी
इतर मोठ्या प्रकल्पांना पूरक ठरणार:
- भविष्यात महाराष्ट्रात बुलेट ट्रेन, समर्पित मालवाहतूक कॉरिडॉर यांसारख्या महत्त्वाच्या प्रकल्पांना सहाय्यभूत ठरेल
- राज्याच्या आर्थिक व औद्योगिक विकासाचा मेरुदंड बनण्याची क्षमता
रोजगारनिर्मिती आणि स्थानिक विकास (Employment from Samruddhi Mahamarg)
समृद्धी महामार्गा (Samruddhi Mahamarg) मुळे थेट आणि अप्रत्यक्ष असे दोन्ही प्रकारचे रोजगार मोठ्या प्रमाणात निर्माण होणार आहेत. महामार्गाच्या उभारणीदरम्यान हजारो अभियंते, कामगार, तांत्रिक कर्मचारी यांना रोजगार मिळाला. तसेच सिमेंट, स्टील, यंत्रसामग्री पुरवठादार अशा अनेक संबंधित उद्योगांनाही काम मिळाले. प्रकल्पादरम्यान अंदाजे १ लाखांहून अधिक माणसांना प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष रोजगार मिळाला असल्याचा अंदाज आहे. महामार्ग सुरू झाल्यानंतर प्रत्येक टोल नाका, पेट्रोल पंप, सुविधा केंद्रांवरदेखील मनुष्यबळाला मागणी असेल. सरकारच्या अंदाजानुसार या मार्गामुळे सुमारे १० लाख नव्या रोजगार संधी आगामी वर्षांत निर्माण होऊ शकतात. कारण या महामार्गालगत अनेक उद्योग-नगर, आयटी हब, लॉजिस्टिक पार्क उभे राहणार आहेत आणि त्या उद्योगांची वाढ झाल्यास स्थानिक तरुणांना नोकरीच्या संधी उपलब्ध होतील.
राज्य सरकार २४ जिल्ह्यांमध्ये कौशल्यविकास केंद्रे आणि औद्योगिक वसाहती उभारण्याच्या विचारात आहे, ज्यामुळे स्थानिक पातळीवर कुशल मनुष्यबळ तयार होईल. ग्रामीण भागातून शहरांकडे जाणारे स्थलांतर कमी करण्यासाठीही समृद्धी महामार्ग उपयोगी पडेल अशी आशा आहे. महामार्गामुळे गावीच उद्योगधंदे उभे राहिल्यास तरुणांना पुणे-मुंबईकडे धाव घ्यावी लागणार नाही, स्थानिक पातळीवर रोजगार मिळू शकेल. शेतीपूरक उद्योग, कोल्ड स्टोरेज, बाजार आवार इत्यादी सुविधाही अनेक ठिकाणी उभारल्या जातील. परिणामी, हा महामार्ग केवळ प्रवासाचा वेग वाढवणार नाही तर समग्र आर्थिक वाढ आणि रोजगारनिर्मितीचा मार्ग ठरेल.
आव्हाने, विलंब आणि सुरक्षितता (Samrudhi Mahamarg protests & challenges)
भूसंपादन आणि शेतकऱ्यांचा विरोध:
- भरपाईच्या मुद्द्यावरून शेतकरी व जमिनधारकांनी केलेली आंदोलने.
- काही ठिकाणी न्यायालयीन याचिका दाखल झाल्या, शासनाकडून समेटीचे प्रयत्न यशस्वी.
कोविड-१९ महामारी आणि बांधकामाचा विलंब:
- २०१९-२० मधील लॉकडाउनमुळे महामार्गाच्या बांधकामास विलंब.
- पहिला टप्पा डिसेंबर २०२२, तर अंतिम टप्पा मे २०२५ पर्यंत पुढे ढकलला गेला.
प्रकल्पाच्या खर्चातील वाढ:
- प्रारंभी रु.४६,००० कोटींचा अपेक्षित खर्च वाढून रु.५५,३३५ कोटींपर्यंत गेला.
- खर्च वाढल्यामुळे काही आर्थिक तज्ञांकडून टीका, समर्थकांनी मात्र दीर्घकालीन फायद्यांचा दिला दाखला.
सुरुवातीच्या काळात वाढलेले अपघात:
- नवीन महामार्ग आणि वेगमर्यादेचे उल्लंघन केल्याने बुलढाणा जिल्ह्यात बस अपघात, २५ प्रवाशांचा मृत्यू.
- पोलिसांकडून कठोर कारवाई, जागोजागी स्पीड कॅमेरे बसविण्यात आले.
सुरक्षिततेसाठी केलेल्या उपाययोजना:
- रात्रीच्या वेळी वाहतुकीस मर्यादा आणि अपूर्ण इंटरचेंज बंद ठेवणे.
- भविष्यात महामार्ग ‘शून्य मृत्यु दृष्टीकोन’ (Zero Fatality Corridor) असण्याची MSRDC ची योजना.
टोल दर वाढीबाबत नागरिकांची नाराजी:
- महामार्ग सुरू झाल्याच्या तीन वर्षांच्या आतच १९% टोल वाढ.
- ंसरकारकडून दरवाढ पूर्वनियोजित असल्याचा खुलासा, भविष्यात इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी व सवलतीच्या वेळांत प्रवास करण्यास प्रोत्साहन देण्याची योजना.
प्रवासाचा अनुभव: विकासाचा सुपर एक्सप्रेस
समृद्धी महामार्गावर प्रवास करणे म्हणजे भविष्यातील भारतीय दृतगती मार्गाचा अनुभव घेण्यासारखे आहे. नागपूरहून पहाटे निघालेला ट्रकचालक रात्रीपर्यंत मुंबईतील मार्केटला पोहोचतो, तेव्हा त्याच्या चेहऱ्यावरचा आनंद वेगळाच असतो. “आधी आठवड्यात दोनच फेऱ्या मारता येत, आता तीन होतील” अशी भावना अनेक ट्रकचालक व्यक्त करतात. प्रवासी वाहनांसाठीही हा मार्ग आशीर्वादच आहे. एक पुणेकर परिवार आपल्या कारने औरंगाबादचा किल्ला, वेरूळ लेणी पाहून पुढे नागपूरला जातोय आणि संध्याकाळी आरामात परततोय – हे चित्र पूर्वी अगदी अशक्यप्राय होतं. पण समृद्धी महामार्ग (Samruddhi Mahamarg) ठरतोय महाराष्ट्राच्या विकासाचा सुपर एक्सप्रेस! हा महामार्ग वापरताना काही गोष्टी मात्र लक्षात ठेवाव्या लागतील. वाहनचालकांनी नेहमी सीटबेल्ट/हेल्मेट वापरणे, वेगमर्यादा पाळणे आणि झोप येत असल्यास विश्रांती घेणे अत्यावश्यक आहे. कारण जरी रस्ता उत्कृष्ट असला तरी मानवाची चूक मोठा अनर्थ घडवू शकते.
महामार्गावर ठरावीक अंतरावर विश्रांतीगृहे उपलब्ध आहेतच. तसेच इंधन भरूनच निघणे श्रेयस्कर, कारण अजूनही सर्व पेट्रोल पंप पूर्ण क्षमतेने कार्यान्वित होत आहेत. समृद्धी महामार्गाने महाराष्ट्रातील कोपऱ्याकोपऱ्यातील लोकांना मुख्य प्रवाहाशी जोडले आहे. शहर आणि ग्रामिण अंतर कमी केले आहे. उद्योग, रोजगार, पर्यटन, शिक्षण सर्व क्षेत्रांना या मार्गामुळे चालना मिळणार आहे. अनेक दशकांनी असा एखादा प्रकल्प आपल्या राज्यात प्रत्यक्षात उतरलाय ज्याला खऱ्या अर्थाने विकासाचा महामार्ग म्हणता येईल. नागपूर ते मुंबई हे अंतर आता केवळ भौगोलिक राहिले असून मनाने महाराष्ट्र आणखी एकसंध झाला आहे. रस्ते विकसित झाल्यावर देश विकसित होतो, अशी एक म्हण आहे. समृद्धी महामार्गाने निश्चितच महाराष्ट्राच्या प्रगतीचा वेग वाढवला आहे आणि राज्याचा विकासप्रवास ‘फास्ट ट्रॅक’ वर आणला आहे, यात शंका नाही.
