Manvendra Singh UPSC Success Story : उत्तर प्रदेशमधील बुलंदशहरातल्या एका २४ वर्षीय तरुणाने एक अदभूत आणि अशक्य वाटणारी गोष्ट करून दाखवली आहे. सेरेब्रल पाल्सी हा आजार असतानाही त्याने इंजिनिअरिंग सर्व्हिसेस परीक्षा २०२५ मध्ये पहिल्याच प्रयत्नात AIR ११२ मिळवून भारतीय अभियांत्रिकी सेवेत (IES) हि पोस्ट मिळवली आहे.
या तरुणाचं नाव मनवेंद्र सिंग असं आहे. अवघ्या सहा महिन्यांचा असताना त्याला सेरेब्रल पाल्सी असल्याचे निदान झाल्याचे समोर आले होते. हळूहळू त्याच्या शरीराची उजवी बाजू निकामी होत चालली होती. साध्या-साध्या हालचालींसाठीही त्याला दुसऱ्यांवर अवलंबून राहावे लगे. त्याची आई रेनू सिंग या बुलंदशहरमधील एका खाजगी शाळेच्या मुख्याध्यापिका देखील आहेत. त्या सांगतात, “आज यूपीएससी (UPSC) पास करणं मोठी गोष्ट वाटते, पण त्याचा खरा संघर्ष लहानपणापासून सुरू होता. पेन्सिल कशी धरायची, लिहायचं कसं, हे सगळं त्याने हळूहळू शिकून घेतलं त्यावर मेहेनत घेतली.” असे त्याची आई म्हणाली.
लहानपणी मनवेंद्र बोटांमध्ये पेन्सिल देखील धरू शकत नव्हता. तो पेन्सिल मुठीत पकडून लिहायचा. अनेक वर्षांच्या सरावानंतर त्याने डाव्या हाताने लिहायची सवय स्वतःला लावून घेतली. डॉक्टरांनी सांगितलं होतं की, हा आजार त्याच्या आयुष्यभर सोबत राहील. त्याच्या आईने देशभरातील ५० हून अधिक डॉक्टरांकडे त्याला दाखवले. शेवटी दिल्लीतील एका रुग्णालयात त्याची प्रकृती स्थिर झाली असल्याचे देखील त्याच्या आईने सांगितले.
वयाच्या १७ व्या वर्षी मनवेंद्रला सगळ्यात मोठा धक्का बसला. दीर्घ आजारानंतर त्याच्या वडिलांचे निधन झाले होते. या घटनेचा त्याच्यावर प्रचंड मानसिक परिणाम झाला, पण कालांतराने त्याने स्वतःला सावरलं आणि कुटुंबाची जबाबदारी त्याने स्वीकारली. शिक्षणात मात्र तो नेहमीच हुशार होता असे देखील त्याच्या आईने सांगिलते. बारावीनंतर कुटुंबीयांनी सुरक्षित पर्याय म्हणून यूपी टेक्निकल एट्रन्स परीक्षा देण्याचा देखील त्याला सल्ला दिला होता. पण मनवेंद्र त्याच्या विचारांवर ठाम होता, त्याला IIT मध्येच जायचं होतं. हे त्यानं पक्के ठरवलं होत.
त्याने GATE परीक्षेत AIR 63 मिळवला आणि IIT Patna येथून इलेक्ट्रॉनिक्स आणि इलेक्ट्रिकल इंजिनिअरिंगमध्ये BTech पूर्ण केलं. पदवीनंतर तो दिल्लीला गेला आणि इंजिनिअरिंग सर्व्हिसेस परीक्षेच्या तयारीला लागला. तीन टप्प्यांची ही परीक्षा असते, प्रिलिम्स, मेंस आणि मुलाखत. शारीरिक आणि मानसिक दृष्ट्या ही परिक्षा खूप कठीण असते. तरीही पहिल्याच प्रयत्नात मनवेंद्रने सर्व टप्पे पार केले आणि AIR 112 मिळवून यश मिळवलं.
या यशामुळे त्याची निवड रेल्वे, टेलिकॉम, पॉवरसारख्या केंद्र सरकारच्या तांत्रिक विभागांमध्ये होणार आहे. मनवेंद्रच्या आईसाठी हा फक्त एक निकाल नाही. त्या म्हणतात, “या यशा मागचा प्रवास खूप मोठा आहे. अडचणी असूनही स्वप्नं पूर्ण करणं, हेच त्याचं खरं यश आहे.” मनवेंद्र सिंगची ही कहाणी अनेकांसाठी प्रेरणा आहे.
GATE परीक्षेत AIR 63 मिळवून मनवेंद्रने आपल्या बुद्धिमत्तेची पहिली ठळक छाप उमटवली. त्यानंतर IIT पाटणा येथून इलेक्ट्रॉनिक्स व इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकीमध्ये बी.टेक. पदवी पूर्ण करत त्याने शैक्षणिक उत्कृष्टतेचा मार्ग अधिक दृढ केला. पदवीनंतर तो दिल्लीला गेला आणि देशातील अत्यंत कठीण मानल्या जाणाऱ्या इंजिनिअरिंग सर्व्हिसेस परीक्षेच्या तयारीला लागला.
प्रिलिम्स, मेंस आणि मुलाखत अशा तीन टप्प्यांची ही परीक्षा केवळ बौद्धिकच नव्हे तर शारीरिक व मानसिक कसोटीही असते. मात्र अपार जिद्द, सातत्य आणि आत्मविश्वासाच्या जोरावर मनवेंद्रने पहिल्याच प्रयत्नात हे सर्व टप्पे यशस्वीपणे पार केले. AIR 112 मिळवत त्याने आपल्या स्वप्नांना प्रत्यक्षात उतरवले.
या घवघवीत यशामुळे आता मनवेंद्रची निवड रेल्वे, दूरसंचार, वीज यांसारख्या केंद्र सरकारच्या महत्त्वाच्या तांत्रिक सेवांमध्ये होणार आहे. मात्र, त्याच्या आईसाठी हा केवळ निकाल नसून संघर्ष, संयम आणि स्वप्नपूर्तीचा दीर्घ प्रवास आहे. त्या भावुक शब्दांत सांगतात, अडचणी असूनही स्वप्नांवर विश्वास ठेवून त्याने केलेला संघर्ष हेच त्याचं खरं यश आहे. मनवेंद्र सिंगची ही प्रेरणादायी कहाणी आज असंख्य तरुणांसाठी आशेचा किरण ठरत असून, कठोर परिश्रम आणि न डगमगणाऱ्या इच्छाशक्तीच्या बळावर अशक्यही शक्य होऊ शकते, हे अधोरेखित करते.
