Music Therapy Surgery : शस्त्रक्रियेदरम्यान रुग्णाला शांत संगीत ऐकवल्यास त्याचे आरोग्य सुधारते, असा महत्त्वाचा निष्कर्ष एका नवीन अभ्यासातून समोर आला आहे. दिल्लीच्या मौलाना आझाद मेडिकल कॉलेजमधील डॉक्टरांनी केलेल्या या संशोधनामुळे आता शस्त्रक्रियेची पद्धत बदलू शकते.
औषधे कमी, फायदा मोठा
बीबीसीच्या रिपोर्टनुसार पित्ताशय काढण्याच्या एका लहान शस्त्रक्रियेसाठी= रुग्णांना भूलAnaesthesia) देण्यात आली होती. यातील काही रुग्णांना हेडफोनवर बासरी किंवा पियानोचे हलके संगीत ऐकवले गेले.
- औषधांचा डोस कमी: ज्या रुग्णांनी संगीत ऐकले, त्यांना भूल देण्यासाठी लागणाऱ्या प्रोपोफॉल (Propofol) आणि वेदनाशामक (Painkiller) औषधांची मात्रा कमी लागली.
- लवकर रिकव्हरी: कमी औषधे लागल्यामुळे हे रुग्ण संगीत न ऐकलेल्या रुग्णांच्या तुलनेत लवकर आणि अधिक स्पष्टपणे शुद्धीवर आले.
या प्रयोगातून हे स्पष्ट झाले की, जरी रुग्ण बेशुद्ध असला तरी, त्याचा ऐकण्याचा मार्ग (Auditory Pathway) सक्रिय राहतो. संगीत ऐकल्याने शरीरातील तणाव संप्रेरकाची (Stress Hormone) पातळी कमी होते आणि शस्त्रक्रियेदरम्यान रक्तदाब (Blood Pressure) नियंत्रित राहतो.
शस्त्रक्रिया यशस्वी होण्यासाठी रुग्णाची मानसिक स्थिती चांगली असणे आवश्यक असते. त्यामुळे हा साधा संगीत उपचार (Music Therapy) रुग्णांना लवकर बरे होण्यासाठी आणि भूल औषधांचे दुष्परिणाम कमी करण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकतो.
संशोधकांनी 56 प्रौढ रुग्णांवर 11 महिने हा प्रयोग केला. एका गटाला शांत बासरी किंवा पियानोचे वाद्यसंगीत ऐकवले गेले आणि दुसऱ्या गटाला हेडफोन लावूनही संगीत ऐकवले गेले नाही. ज्यांना संगीत ऐकवले गेले, त्यांच्यामध्ये तणाव संप्रेरक ृपातळी कमी आढळली आणि शस्त्रक्रियेदरम्यान रक्तदाब अधिक चांगल्या प्रकारे नियंत्रित राहिला.
संशोधकांच्या मते, संगीत आठवत नसले तरी, त्याचा उपचारात्मक परिणाम होतो आणि मेंदूच्या अंतर्गत स्थितीला आकार देण्यास मदत मिळते.
संगीत उपचार (Music Therapy) वैद्यकीय क्षेत्रात नवीन नसला तरी, भूल आणि शस्त्रक्रिया कक्षासारख्या तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत क्षेत्रात त्याचा वापर करणे हे आरोग्य सेवेला अधिक मानवी स्वरूप देण्यासारखे आहे. हा साधा हस्तक्षेप औषधांचा वापर कमी करून आणि रिकव्हरी जलद करून शस्त्रक्रिया क्षेत्रातील कल्याणाचा दृष्टिकोन बदलू शकतो.
